Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
38<br />
zwaną pejsakówka, zapewne dla tego, że ją pędzą i sprzedają<br />
żydzi. *)<br />
W Zbiorze wiad. do Antropol. VIII str. 263 podaje p. Ulanowska<br />
opis potraw i napojów używanych na co-dzień w okolicach<br />
Pary sowa.<br />
MIESZKANIA. ZABUDOWANIA.<br />
Miasteczka są u nas, jak wiadomo, zamieszkane głównie<br />
przez chrześcian i żydów ; częstokroć ci ostatni w przeważającej<br />
żyją tam liczbie. Część też chrześciańska zwykle bywa porządniejszą<br />
i schludnieJ8zą, lubo większa część domków drewnianych nie<br />
jest pokaźniejszą od chat nie jednej wsi ; lecz widno że ład lepszy<br />
i czystość sprawia to, że powietrze jest tam lżejsze niż w części<br />
żydowskiej. Rynki miast bywają dość obszerne i zwykle wolne;<br />
czasami jednak mieści się w środku rynku ratusz, niekiedy otoczony<br />
sklepowemi budami i straganami w kilka rzędów, mianowicie<br />
w czasie jarmarku. Główną cechą nieco większych miast<br />
(np. Węgrowa), jeżeli te nie należą do murowanych już w nowszym<br />
guście (jak np. Siedlce, Biała) zwykle na niektórych<br />
tylko uliczkach i rynku brukowanych, stanowią porozrucane tu<br />
i owdzie drewniane domki, z których wszystkie prawie noszą na<br />
sobie piętno starożytności, a niektóre uginając się pod brzemieniem<br />
czasu, odróżniają się pochylonemi także od starości i zaniedbania<br />
pierwszo-piętrowemi balkonikami drewnianemi z daszkami<br />
(gankami), na których bałby się podróżny przechodzień<br />
stanąć, gdy o niebezpieczeństwie tym wcale nie myślą strojne<br />
w szabas żydówki, produkując się na nich ze swoimi atłasami<br />
i złotemi ozdobami. — W miastach takich znachodzą się także<br />
oprócz murowanych zwykle kościołów i klasztorów, drewniane<br />
starożytne bóżnice żydowskie.<br />
l<br />
) Pejsy są to włosy spuszczone z obu boków głowy u żydów.<br />
89<br />
Wieś każda pobudowaną jest — o ile możności — przy<br />
rzece, potoku, stawie lub zdroju, i w ogóle na nizinach, aby gospodarz<br />
miał ogród i kawałek łączki przy domu na pastwisko<br />
dla dobytku. l ) Wsie są po większej części ściśnięte, chata od<br />
chaty niedaleko i to w rzędzie, co stanowi niejako ulicę, — lubo<br />
ją tu zwykle tylko drogą zowią. Rozwlekłych wsi, chat odlegle<br />
od siebie leżących, lud nie lubi. Pojedynczo żyć mu trudno, potrzebuje<br />
sąsiada i towarzysza, któryby mu stanął łacno ku pomocy,<br />
poradził w kłopocie i dzieląc troski, w pobliżu razem z nim<br />
i kieliszek wódki wychylił. Znamy pijaków, którzy tylko w towarzystwie<br />
innych upajać się zwykli.<br />
Mieszkanie włościanina, wogóle biedniejsze na Podlasiu niż<br />
na Mazowszu, stanowi : 1) sień dość obszerna, gdzie często mieści<br />
się i trzoda, lub konie, ptastwo domowe i t. d., 2) izba<br />
o jednem oknie, zwykle nie na ulicę ale na ogród zwróconem.<br />
W izbie winien się znajdować obszerny zapiecek t. j. miejsce<br />
za piecem, gdzie w zimie dzieci bawią się, sypiają, i tam niejako<br />
mieszkają, 3) komora t. j. skład zboża, kapusty, i różnych<br />
rzeczy podręcznych, z małem okienkiem zasuwanem lub bez<br />
takowego, 4) obora, przegroda lub budynek w którym mieści<br />
x<br />
) Czasop. Kuryer Lubelski (1872) a za nim Czas krakowski (1872<br />
nr. 98) pisze :<br />
„Coraz to więcej dóbr ziemskich na Podlasiu przechodzi<br />
w posiadanie chłopów i cząstkowej szlachty. W tych czasach kupione<br />
zostały przez nich wsie Dzierzby i Nakoby ; ten ostatni<br />
majątek ma piękny dom murowany, któryby bez skrupułu można<br />
uczcić tytułem pałacyku; został wystawiony przez dawnego dziedzica<br />
tej wsi ś. p. Izdebskiego, prezesa Towarz. kredytowego. —<br />
Trudno pojąć, dla czego niejeden właściciel majątku ziemskiego,<br />
umiejętny w zarządzie, pracowity, nieutracyusz, nie może utrzymać<br />
się na dziedzictwie, gdy chłopki na małych swoich cząstkach<br />
wzrastają cudownie w dostatki, swobodę i życie niezależne. —<br />
Po wielu wsiach chaty ich wiejskie nowo budowane, pięknie<br />
oparkanione wespół z zabudowaniami gospodarskiemi, z ogródkiem<br />
i pasieką, wyglądają na dworki ; wielu z włościan stancyjki wyklejają<br />
papierowem obiciem, do tego też i sprzęty bywają porządniejsze;<br />
widzieć u niektórych można i szafkę za szkłem,<br />
gdzie są ustawione talerze, szklanki, samowar i łyżki najzylbrowe<br />
(z nowego srebra), i te z czasem nieomylnie błogosławieństwo<br />
Boże przeleje na srebrne. Ściany zdobią obrazki Świętych,<br />
z któremi ich nigdy nie rozłączały niewiara i bezbożność.<br />
Widocznie łaska Boska z góry na nich wieje. fc
Change language