MAZOWSZE.

More documents

Recommendations

Info

Skreśliwszy w poprzednich dwóch tomach zwyczaje, obrzędy, pieśni i tańce ludu mazowieckiego po lewym brzegu Wisły osiadłego, przechodzimy obecnie na prawy tej rzeki brzeg, by i tu podobne tamtym, acz już pewną odmianą nacechowane, przedstawić właściwości. Lud mazowiecki przybiera tu od strony południowej (w okolicy Stężycy, Adamowa) cechy małopolskie, gdy znów od strony wschodniej t. j. od strony Siedlec miesza się z ludem podlaskim łacińskiego obrządku, zamieszkującym niezbyt szeroki pas ziemi ciągnący się od Łukowa na północ ku Bugowi i zachodzący promieniami w osady rusko-podlaskie. Granice gwar i ich odcieni jak i stosunki liczebne ludności na tym obszarze, z możebną oznaczyć ścisłością, będzie zadaniem statystyków i lingwistów. Podlasianie katolicy, jakkolwiek łączą ich pewne cechy obyczajowe wspólne z sąsiedniemi Mazurami i Małopolanami, uwydatniające się mianowicie w obrzędach, zwyczajach, pieśniach i t. d. (których część podajemy w niniejszej książce), ukazują też i znamiona, — osobliwie fizyczne — do pewnego stopnia różne, jak np. w ruchach mniej zamaszystych, wyrazie twarzy posępniejszym, wzroście nieco niższym
IV a krępym, mowie przeciągłej i nieco piskliwej. Powszechnem jest mniemanie, jakoby główny podlaskiego ludu szczep, pochodził od Jadźwingów, których rozbitki, po narodu tego pogromie przez Leszka Czarnego, rozproszywszy się po rozległych okolicznych puszczach i lasach, z postępem czasu z sąsiednimi pomieszali się Mazurami i wytworzyli ową ludność, której później miano podlaskiej nadano. O ile domysły o takiem pochodzeniu i zmieszaniu się są uzasadnione, okażą dalsze na polu historycznem jak i etnograficznem badania. Przy opisie zwyczajów (w tomie I Mazowsza) w porządku chronologicznym i przytoczeniu odnośnych do każdego ważniejszego dnia przysłów i praktyk, korzystaliśmy ze szczegółów zamieszczonych w różnych dziełkach, broszurach i kalendarzach (osobliwie dawniejszych); biorąc z nich dla zasilenia własnego materyału już-to przysłowia, już aforyzmy, już zapatrywania ludu podaniowe (choćby takowe mylne były wedle dzisiejszych naszych pojęć) na zjawiska przyrody, meteorologię, wpływy atmosferyczne na byt i dolę człowieka i zwierząt, na nazwę i znaczenie pór roku, miesięcy, dni i t. d., — o ile za takie (t. j. ludowe) głosili je autorowie i wydawcy tych pisemek. Czyniąc to, nie zaniedbaliśmy cytować nazwiska autorów i pism, i wogóle źródła zkąd szczegół dany został poczerpnięty, albo też w braku tej wiadomości ustęp cytowany zawrzeć w nawiasie lub cudzysłowie, dając tern samem do zrozumienia, że odpowiedzialność za podaną w nim treść spada na karb pisarza przemawiającego w imieniu ludu; — nasze zaś własne uwagi i poglądy, o ile takowe w toku pisania się nastręczały, zwykliśmy najczęściej mieścić w notkach na dole stronicy lub w przypisach do dzieła, o którem to postępowaniu niejednokrotnie w dawniejszych naszych napomykaliśmy dziełach. Cytowanie to z kalendarzy mniemań ludu choćby najdziwaczniejszych, w niezmienionej ich treści i dykcyi, ma jak wiadomo, swą przyczynę psychologiczną, i przez etnologów bywa zbieraczom zalecanem, jako nader pomocne do studyów porównawczych nad wyobraźnią i stopniowym rozwojem i stosowaniem pojęć u ludu. *) Porządek chronologiczny wyżej wskazany, a przyjęty przez nas i w dawniejszych Seryach dzieła: Lud, zachowujemy również i dla niniejszego tomu. Nie powtarzając zatem zapisanych w I tomie pod każdym zacytowanym tam dniem zwyczajów, przysłów i t. d., które zresztą do całego odnieść się dadzą Mazowsza (a częstokroć i poza tę prowincyę sięgają), ograniczamy się jedynie na zanotowaniu pewnej liczby waryantów w zwyczajach i obrzędach. Do takich należy n. p. przebieranie się w Zapusty za tak zwane sierotki, w sposób gzieindziej niepraktykowany. W drugie zaś święto Wielkiejnocy jest nim nie tak już powszechne jak na lewym brzegu Wisły chodzenie dziewcząt (z gajikiem) i chłopców (bez kogutka), które to pochody noszą tu nazwę wykupu. !) Mimo to, znalazł się recenzant (w Dzień. Pozn.) który snąć powierzchownie i bez znajomości zastrzeżeń książkę naszą (tom I Mazowsza) przepatrzywszy, wytykał nam cudze błędy; więc z wysokości swei erudycji zarzucił nam, jakobyśmy indywidualne nasze a niedorzeczne i przestarzałe głosili wywody, ucząc bezzasadnie, że n. p. Marzec pochodzi od Marzanny, a ś. Błażej od b ł o g i e g o, skoro oddawna wszyscy (oprócz naturalnie Kolberga) wiedzą, że wyrazy te powstały z łacińskich: Martius i Blasius! V
Page 1: MAZOWSZE. OBRAZ ETNOGRAFICZNY skre
Page 5 and 6: VIII sobą liczne waryanty, rzucaj
Page 7 and 8: MAZOWSZE LEŚNE. Część powiatu w
Page 9 and 10: miała pałac i ogród, i zbudował
Page 11 and 12: iö jest od r. 1778 miasteczkiem g
Page 13 and 14: 14 Bliski kościółek ś. Onufrego
Page 15 and 16: L U D . „Lud b. ziemi Stężyokie
Page 17 and 18: 22 się w obowiązku; więc umów i
Page 19 and 20: 26 „Jednak, pomimo całej sumienn
Page 21 and 22: 30 perkalikowa (zwana także kiecka
Page 23 and 24: 34 8) Czepiec tiulowy u mężatek,
Page 25 and 26: 36 tu i w adwencie kraszą, potrawy
Page 27 and 28: 40 się bydło, 5) stodoła na skł
Page 29 and 30: 12 dźwiga wielka i gruba belka pod
Page 31 and 32: 46 przechowują w stodołach ; na k
Page 33 and 34: 50 takich, którzy potrafią wykoń
Page 35 and 36: 54 żelazo płużne (od pługa) pod
Page 37 and 38: -*-?- 58 1. Kazał h-anioł do Betl
Page 39 and 40: 9. Poszed Kuba w taniec 10. Mówi s
Page 41 and 42: da—na da—na, fan ko-la — na 6
Page 43 and 44: 70 Idzie do browaru pyta się winia
Page 45 and 46: 74 jącego ogon z konopi, wsiada je
Page 47 and 48: 78 1. Posłuchajcie posłuchac(z)e,
Page 49 and 50: 82 8. Będziecie wy brali te bite t
Page 51 and 52: 86 19. A ratuj mnie, mój Jasieniu,
Page 53 and 54:
90 Od Siedlec. Wohynia (Ozorów). P
Page 55 and 56:
94 20. W wodzie deszczowej nie kąp
Page 57 and 58:
98 „Poczem kładą jej wieniec ś
Page 59 and 60:
102 Dogi? — Na zapytanie to dwukr
Page 61 and 62:
106 Pan Bóg dopomoże! inni: jadź
Page 63 and 64:
|P fep caj - by Płynie Ze-by Oj ch
Page 65 and 66:
Ob. nr. 57. 114 A Marysia u drzwi s
Page 67 and 68:
Poczem śpiewa gromada : 118 79 1 -
Page 69 and 70:
Nuta n. 74. 1. O rosie o rosie, sia
Page 71 and 72:
126 licha warta, że głupie bydle,
Page 73 and 74:
1. W onym pięknym ogródeczku moja
Page 75 and 76:
3. Za stół za cisowy, za obrus no
Page 77 and 78:
138 Przyjechał do nich starzeniec
Page 79 and 80:
142 2. Juz ij sprosiła, juz ij ma
Page 81 and 82:
146 Gdy wyjdą z kościoła, śpiew
Page 83 and 84:
150 cami spł) wa aż na ów chleb
Page 85 and 86:
154 10. Dużo śpiewała, śpiewał
Page 87 and 88:
158 2. Jadą, jadą — wozy kołac
Page 89 and 90:
162 Wesele. VII. Od Żelechowa, Ła
Page 91 and 92:
166 1. Marysiu, weź wianek w dłon
Page 93 and 94:
170 parobka, wówczas unikając roz
Page 95 and 96:
174 Potem zabierają się i jadą d
Page 97 and 98:
Do brata panny-młodej. 178 197. 1.
Page 99 and 100:
182 Nadchodzi pan-młody z drużyn
Page 101 and 102:
186 Dr. Młodej. 6. Cóz nam i t. d
Page 103 and 104:
190 dzień wtorkowy nowożeńcy z c
Page 105 and 106:
194 Cały niemal tydzień pieką pl
Page 107 and 108:
198 Grdy wyjdą z chaty, i oboje po
Page 109 and 110:
202 dobrze widzi) i dopiero po ró
Page 111 and 112:
206 238. 1 fe* g^EÉEBÏ m A gdzie
Page 113 and 114:
210 246. Od Kałuszyna (Wiszniew).
Page 115 and 116:
214 3. Powiadam ci raz, 4. Tobie Ja
Page 117 and 118:
218 1. Ćtyry kury zapiały, 5. Na
Page 119 and 120:
3. Spojrzys ji na rącki, — złoc
Page 121 and 122:
1. Synkarkę mi rają ale ja ji nie
Page 123 and 124:
230 Córuś, córko, 9. Dobrą, dob
Page 125 and 126:
234 295 a. Przy weselu. Od Kadzymin
Page 127 and 128:
m R 238 300. 1 ) -v-v-s Od-Mokobod
Page 129 and 130:
Ob. nuta nr. 300. 1. Wyjechał w po
Page 131 and 132:
A mol lub A dur. 246 318. Od Nowego
Page 133 and 134:
250 327. Parysów. Cztery kunie Ja
Page 135 and 136:
Waryant z Basztowa, nuta n. 258. 25
Page 137 and 138:
Nuta n. 346. 1. Sama ja nie wiem co
Page 139 and 140:
262 358. 1. Zawsze ja to to—bie A
Page 141 and 142:
266 3. Córuś moja, dziecię moje
Page 143 and 144:
270 4. A Maciuśko wziąn gąsiora,
Page 145 and 146:
274 Oj bieda-z mnie, bieda, z męż
Page 147 and 148:
278 2. Tam się ziemia (:) rozstąp
Page 149 and 150:
13. Trzecie kury zapiały: twój wi
Page 151 and 152:
286 2. Król się o niej dowiedzia
Page 153 and 154:
290 9. Piję dziewiąty. juz mi w o
Page 155 and 156:
294 421. Od Stoczka, Parysowa. Po
Page 157 and 158:
298 429. Pieśń weselna owczarska.
Page 159 and 160:
A bę—dę a be—da 302 441. Woł
Page 161 and 162:
ï &S w^-ß- fctct* *T m f 306 448.
Page 163 and 164:
Leciały gąsecki, opuściły skrzy
Page 165 and 166:
Nuta ob. nr. 465. Mazur. 314 471. 1
Page 167 and 168:
P. Sobótkowa. 1. Oj lata mo-je lat
Page 169 and 170:
Mazur. Oj z wyso — kie-go mo-stu
Page 171 and 172:
326 513. Mazur Siedlce. Przy weselu
Page 173 and 174:
1. Bandzies Kasiu płakała, bandzi
Page 175 and 176:
Krakowiak. 1. Wyso — ko ta—tu
Page 177 and 178:
m -pł- EÊ zU=-ź. Wszech -mo —
Page 179 and 180:
1. Była święta Dorota pobożnego
Page 181 and 182:
10. A jak ci mię myje nakręca mi
Page 183 and 184:
350 II str. 278), Bielsko oder Podl
Page 185 and 186:
354 pominą o dawniejszem znaczeniu
Page 187 and 188:
358 grobków i krzyży miejskiego c
Page 189 and 190:
362 9. Żebrak wiejski. „Czas zmi
Page 191 and 192:
366 przy pokrywaniu ich piaskiem, r
Page 193 and 194:
Str. 223 •228 238 242 262 265 269
show all

MAZOWSZE.

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?