Pobierz czasopismo - Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Aspiracje 22
Jan Kreczmar
do Jerzego Grotowskiego
[Warszawa] 11 lutego 1971 1
Drogi Jurku!
Dziękuję Ci za prelekcję, która w zestawieniu
z naszymi rozmowami, znowu podrażniła moje
myślenie, związane ze sztuką aktorską i jej
mechanizmem. Takie podrażnienie porównać
można tylko z podrapaniem w miejsce, które
od dawna swędzi. Szczególnie pragnę Ci
podziękować za „anioła i zwierzę” – bo tu się
schodzimy całkowicie w procesie „ujawniania
się” (za to ostateczne sformułowanie – też
dzięki). Dziękuję za wyjaśnienie sprawy
„oduczania” (budzącej u nieświadomych srogie
niepokoje), bo potwierdziło ono moje dotychczasowe
rozumienie Twojej myśli, czego dotąd
nie byłem całkiem pewien. Ślicznie mówiłeś
(i jakże prawdziwie!) o konieczności poczucia
„bezpieczeństwa” – to znaczy wskazania
jakiejś znaczącej pomocy na trudnej drodze
dochodzenia do PRAWDY. Ma to jeszcze o tyle
większe znaczenie, że może i powinno być
wyzyskane w pracy tzw. normalnych teatrów
i tzw. normalnej szkoły. Wyłożyłeś to niezwykle
jasno. Tak samo, jak prosto i konsekwentnie
w stosunku do Twojej twórczości odpowiedziałeś
na pytanie Puzyny w sprawie „komedii”.
Świetne. Nic dodać – nic ująć.
Rysunkowy portret Kreczmara w roli Króla w Mazepie
Jan Kreczmar i Zbyszek Cybulski w filmie Wojciecha Haasa Szyfry
Najmniej jasna była dla mnie myśl o „bracie”
i „braterstwie” i jej konkretne konsekwencje.
Boję się, że wywoła ona najwięcej nieporozumień,
których i tak niepodobna uniknąć
tworząc terminologię sztuki (Stanisławski).
Byłbym bardzo wdzięczny, gdybyś kiedyś
pomówił ze mną o tym w cztery oczy. W ogóle
Twoja prelekcja potrząsnęła trochę warszawskim
środowiskiem teatralnym, co ma ogromne
znaczenie dla atmosfery teatralnej, przypominającej
dziś zarzęsioną sadzawkę, w której
zakwitnie czasem jakaś lilia wodna, szybko
zerwana przez chciwych wędkarzy.
W pracy z uczniami (opiekuję się połową
pierwszego roku), którzy zresztą bez mojej
namowy stawili się w „Ateneum” w komplecie,
posługuję się już niektórymi Twoimi terminami,
których było mi dotąd brak, jak np. „ujawnianie
się”, „osobisty” i „prywatny”, „akt
twórczy”, „oduczanie”, „poczucie bezpieczeństwa”
itd… Ale nie obawiaj się: nie usiłuję Cię
naśladować, a poza tym ani bym umiał, ani
chciał Cię naśladować. Pragnę tylko czerpać
z Ciebie i Tobą się odżywiać. Pozwól mi na to,
bo to pomaga mi w nigdy niekończącej się
drodze do odkrycia, czym jest i czym może
być Sztuka Aktorska.
Ściskam Cię serdecznie i pozdrawiam od
siebie i całej rodziny,
Twój Janek.
1
z listów odnalezionych i opracowanych
do publikacji przez prof. dr. hab.
zbigniewa Osińskiego. publikacja
w „aspiracjach” jest pierwodrukiem
tego tekstu.
List napisany na maszynie, na białym
papierze formatu a4, jedna strona.
adresat u góry, po lewej stronie:
„Jan Kreczmar, warszawa, al. róż 7,
m. 4”, podpis autora listu „Janek” jego
ręką. archiwum instytutu im. Jerzego
Grotowskiego we wrocławiu, teczka
nr 444, karta 43.
List odnosi się do spotkania z flaszenem
i Grotowskim w małej sali teatru
„ateneum” w warszawie w dniu 8 lutego
1971 roku, które zorganizował polski
Ośrodek międzynarodowego instytutu
teatralnego iti, a prowadził Konstanty
puzyna. było to zaledwie kilka dni po
powrocie Jana Kreczmara ze szpitala
w Londynie.