Pobierz czasopismo - Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Sceny z Antygony:
Chór Uchodźców
opowiadający śpiewem
i tańcem swoją historię
cofając się w zakrytą dotąd przeszłość, opowiada
koleje losu Edypa, spełniającego nieświadomie
straszliwą przepowiednię, której jego rozum nie
potrafił przewidzieć i wyjaśnić. Tutaj w końcu oślepiony
Edyp powraca z głębi pałacu, by paść na
podłogę niedaleko ofiarnego paleniska, w miejscu,
w którym powinien się znajdować ołtarz.
Czerń dekoracji kontrastowała bardzo silnie z jasnym
kamieniem, z którego zbudowany jest teatr,
i z pejzażem. Był to kontrast świadomy. Czerń
była nie tylko przywołaniem pamięci wojny, lejtmotwu
wszystkich trzech przedstawień, była także
symbolicznym przywołaniem snobistyczno-artystowskiego
epatowania czernią w sztuce, co
miało też swoją kontynuację w kostiumach. Jedynie
kostium Terezjasza był biały.
Na zasadzie kontrastu pomyślane też były sceny
chóru (Stasimon); partie chóru były wykonywane
przez wielkiego śpiewaka greckiego Georga Dalarasa.
Muzykę skomponował Goran Bregovic,
a jej ludyczność, przynosząca nastrój tzw. ludowej
mądrości, radość, melodyjność i energia były
momentami zwycięstwa ducha Dionizosa, geniuszu
życia nad ruinami ludzkich osiągnięć.
Spektakl Siedmiu przeciw Tebom miał ukazać
władcę, który w imię przekonania o własnej racji
i moralnej wyższości niszczy swój kraj, stolicę, rodzinę
i w końcu siebie. Z drugiej strony Eteokles,
bohater sztuki, władca Teb, świadomy jest prze-
Sceny z Antygony:
Kreon i Antygona
Sceny z Antygony:
Kreon i Chór Starców
kleństwa, ciążącego na jego rodzie. Oczekuje na
nieuniknione spełnienie klątwy – nieodgadnionej
i okrutnej woli bogów – mając nadzieję, że mimo
to osiągnie swój cel: ocali miasto i swe dobre imię.
Problemem więc było zbudowanie przestrzeni,
która dla współczesnego widza odzwierciedlałaby
psychikę bohatera w ostatnich godzinach jego
życia i była metaforycznym obrazem klęski, którą
skończyło się jego życie.
Idea spektaklu polegała na połączeniu tekstu Ajschylosa,
leżącego u początków tragedii jako gatunku
literackiego, z ideą końca tragedii, zawartego
w dziełach Becketta, Końcówce i Ostatniej
taśmie Krappa. Bohater spektaklu, żołnierz i władca
Teb, Eteokles, zamknięty w metaforycznym
bunkrze, walczy z dwoma aspektami swej świadomości:
„męskim” – reprezentowanym przez
Posłańca, figurę groteskową, podobną do postaci
ze spektakli Tadeusza Kantora z jednej, a postaci
ze sztuk Becketta z drugiej strony (opozycja
Clow – Hamm) prowokującą go do wojny, negującą
wartość ludzkiego istnienia; „żeńskim” – głosem
jego świadomości uzewnętrznianym przez kobiecy
chór, składający się z wszystkich kobiet jego
życia (babki, matki, siostry, kochanki, żony i córki),
które, stojąc na straży podstawowych, odwiecznych
wartości i praw natury, respektując wartość
ludzkiego istnienia, starają się odwieść go od realizacji
swych ambicji, prowadzących do zbrodni,
zniszczenia miasta, wojny i bratobójstwa.
„Męska” część świadomości Eteoklesa bierze
górę, wychodzi on na zewnątrz, by zabić brata,
osobę mu najbliższą (słowo adelfos znaczące po
grecku „brat”). W ten symboliczny sposób zostaje
ukazana nieusuwalna, niedająca się okiełznać zła
strona ludzkiej natury. Instrumentalne traktowanie
istnienia ludzkiego i wszelkich wartości związanych
z osobą ludzką jako środków do realizacji
własnych ambicji staje się źródłem zła.
Kompozycja dekoracji była oparta na okręgu.
Podparty stalowymi belkami, wypalony, zrujnowany
bunkier o siedmiu członach i zabarykadowanych
pancernych drzwiach. Resztki ścian
i zniszczone słupy konstrukcji rozwijające się
w półokrąg sugerowały dawny, pełny kształt
bunkra i dopełniały półokrąg widowni, stwa-
31
A s p i r a c j e