Strategjia dhe Plani Nacional i Veprimit për të Drejtat e Fëmijëve në Republikën e Kosovës, 2009-2013Vëllimi IIIObjektivi 4.6: Nxitja e formave bashkëkohore të humanizmit të spitaleve gjatë shërimit dhe trajtimit tëfëmijëveMbi bazën e programeve është duke u punuar në nxitjen e formave bashkëkohore, si; “Institucioni mik i foshnjës”;“Institucioni mik i fëmijës dhe rinisë”; “Për një buzëqeshje të fëmijës në spital”; “Spitale të hapura”; “Spitale me kopshtepër argëtim të fëmijëve të sëmurë”. Grupi Iniciativa “institucioni mik i foshnjës” ka bёrё rivlersimin e materniteteveduke riçertifikuar 17 maternitete me titullin ”Spitali Mik i Foshnjes”, po ashtu janë evidentuar 19 institucione përfoshnje dhe 7 spitale që kanë kënde për lojë për fëmijë. Edhe pse të 7-të spitalet kanë fushë loja për fëmijë që inënshtrohen trajtimit, nëse i shikojnë nga aspekti i kualtitetit dhe cilësisë së tyre lirisht mund të konkludohet se nuki përmbushin kriteret e nevojshme dhe janë të pamjaftueshme.Është finalizuar Strategjia e Kujdesit Parësor Shëndetësor konform politikave zhvillimore të Ministrisësë Shëndetësisë si dhe koordinimin e veprimtarisë për implementimin e konceptit të Mjekësisë Familjarenë Kosovë në kujdesin parësor shëndetësor. Po ashtu është finalizuar plani për sëmundjet ngjitëse, planishtetëror për parandalimin e keqpërdorimin e substancave psiko-aktive dhe trajtimin e sëmundjevetë varësisë dhe plani operativ për emergjenca në Shëndetësinë Publike, të cilat pritet të ndikojnë nëforcimin dhe zhvillimin e sistemit shëndetësorë në përputhje me kriteret dhe standardet europiane.MSH në bashkëpunim me UNICEF, UNFPA, OBSH kanë filluar implementimin e projektit “Partneriteti për përmirësimine Shëndetit të Grave dhe Fëmijëve në Kosovë” të financuar nga Luxemburgu në shumën prej 2,523,500 Euro.Objektivi 4.7: Ruajtja dhe avancimi i shëndetit të fëmijëve dhe të rinjveRaportet zyrtare të IKSHPK flasin për shkallë të lartë të përfshirjes me vaksinimin, nga 56,072 fëmijë 54,531 janëplotësisht të vaksinuar apo 97%. Në favor të saj janë edhe të gjeturat e hulumtimit për kualitetin e shërbimeve tëvaksinimit duke shfrytëzuar teknikat e Lotit i cili implementohet çdo 2 vjet. Janë realizuar aktivitete të ndryshmeedukative për fëmijë dhe të rinj lidhur me shëndetin riprodhues e seksual, prej tyre 30 kanë qenë aktivitetetarsimore, 50 ligjërata edukative të mbajtura në shkolla dhe 5 trajnime ‘peer to peer’, janë shpërndarë 80,000 fletëpalosjedhe broshura edukative promovuese që kanë trajtuar 10 tema. Sektori për edukimin dhe promovimin shëndetësorë nëMKRS ka shpërndarë 1,000 fletëpalosje informuese dedikuar parandalimit të përdorimit të substancave që shkaktojnëvarshmëri nga të rinjtë.Asnjë grua nuk ka marrë rezultatet e testit të HIV-it gjatë kujdesit antenatal, nuk ka pasur raste të transmetimittë HIV/AIDS nga nëna te fëmija në vitin 2012, ndërsa është evidentuar 1 rast në mesin e tinejxherëve të infektuarme HIV/AIDS. Sipas të dhënave nga Klinika Infektive janë 14 pacientë që marrin terapi ARV, prej të cilëve nuk ështëraportuar numri i fëmijëve. Ekziston një qendër për testimin vullnetar, këshillim dhe trajnim, mirëpo numri i fëmijëveqë pranojnë këto shërbime nuk regjistrohet. Një tregues tjetër që pasqyron gjendjen e shëndetit mendor të popullsisëështë rritja e numrit të vetëvrasjeve (6) dhe vetëdëmtimit (47) ne mesin e të rinjve.Shifrat rreth lindjeve nga nënat nën moshën 18 vjeçare nga viti nëvit janë në rritje, deri sa në vitin 2011 janëraportuar gjithsej 990 raste këtë vit janë 937. Nëse e bëjmë një llogaritje matematikore në relacion me numrin efëmijëve që kanënevojë për ndihmë nga të gjitha sektorët, rezulton se automatikisht 1,874 kanë nevojë të pranojnëndihmë, për më tej ky numri mundë të rritet deri në 2,711 në rast se edhe babai është nën moshën 18 vjeç. Këtoshifra tregojnë një gjendje alarmante që ka nevojë për marrjen e masave të menjëhershme në ofrimin e ndihmësdhe përkrahjes së nevojshme të këtyre fëmijëve nga të gjithë sektorët, përfshirë atë arsimor, mbrojtjen sociale eshëndetësore dhe të tjerat.Përfshirja e komunitetit serb brenda sistemit shëndetësor të Kosovës ka mbetur sfidë që rezulton në mungesë tëkomunikimit nga ana e komunitetit serb, mungesë të të dhënave si për situatën epidemiologjike me sëmundjetngjitëse, vaksinë parandaluese ashtu edhe për shkallën e përfshirjes me vaksinim, për këto zona. Hapat e parë në këtëdrejtim janë shënuar me raportimin e numrit të lindjeve dhe të porsalindurve në Komunën e Graqanicës, të cilat janëpërfshirë në Raportin perinatal 2012.Objektivi 4.8: Mbrojtja shëndetësore përmes ofrimit të ushqimit dhe mjedisit të shëndetshëmMbi 70 institucione shëndetësore, 70 kuzhina të çerdheve dhe mbi 190 institucione arsimore inspektohenrregullisht për kushtet sanitare. Tutje, mbi 1,150 shkolla dhe institucione publike rregullisht kryejnë aktivitetete dezinfektimit dhe inspektimit të objekteve ku përgatitet, ruhet dhe transportohet ushqimi, për të siguruarkushtet higjienike. Janë realizuar kontrollet e jashtëzakonshme në Institucionet parashkollore në kohën e shfaqjes sëAflatoxines në qumësht.Raporti i Vlerësimit për fëmijë 21
Vëllimi IIIStrategjia dhe Plani Nacional i Veprimit për të Drejtat e Fëmijëve në Republikën e Kosovës, 2009-2013Rekomandimet për sektorin e shëndetësisë:• Në raportim për Departamentin e SISh-it, do të duhej të specifikoheshin gjithherë ndaras kuadri që punon nëPediatri, Gjinekologji, Neonatologji dhe të inkorporohen edhe të dhënat nga Qendrat e Mirëqenies së Gruas, nënivel vendi;• Rekomandohet planifikimi i resurseve njerëzore në sistemin shëndetësor, përfshirë profilizimin dhe barasvlerësiminsipas kornizës ndërkombëtare të kualifikimit dhe zbatimit të plotë të tij;• Realizimi i hulumtimeve qe do të mundësonin llogaritjen e tregueseve specifik, që me anë të tyre do të mund tëanalizohej gjendja shëndetësore e shtatzënës, porsalindurit dhe foshnjës;• Vlerësimi i cilësisë së shërbimeve shëndetësore që u ofrohen këtyre kategorive vurnerabile të popullatës, në bazatë rregullta sipas normave ligjore;• Duhet të unifikohen të dhënat lidhur me dokumentacionin dhe raportimin, përmes standardizimit të proceduravedhe dokumentacioneve,duke ndarë qartë detyrat dhe obligimet individuale dhe institucionale në lidhje me raportimedhe SISH, siç parashihet në Strategjinë për SISh;• Çdo 3 vite duhet të përsëritet “Hulumtimi mbi vlerësimin e cilësisë së shërbimeve pediatrike”, të lobohet në sigurimine donacioneve për realizimin e këtij hulumtimi deri sa të buxhetohet nga MSh;• Duhet intensifikuar edhe mëtej aktivitetet dhe vazhdimin e identifikimit të fëmijëve të pavaksinuar;• Ndërtimi i institucioneve të reja dhe përshtatja e atyre të vjetrave sipas dispozitave ligjore në fuqi dhe standardevendërkombëtare për qasjen e personave me aftësi të kufizuara;• Sigurimi i pajisjeve të mjaftueshme për ngritje të cilësisë së shërbimeve shëndetësore për të porsalindur, si: inkubator,inkubator transportues, respirator;• Sigurimi i mjeteve financiare shtesë për trajtim të fëmijëve nga kanceri dhe për trajtim jashtë vendit;• Realizimi i skriningut neonatal për zbulimin e hershëm të patologjive tek të posalindurit të cilat mund të trajtohenpo që se zbulohen me kohë;• Të rriten përpjekjet në shtrirjen e sistemit të mbikëqyrjes dhe raportimit për tërë popullatën e Kosovës;• Përmirësimi i cilësisë së të dhënave dhe dokumentacionit tjetër statistikor për të rritur numrin e treguesve të shëndetësisëpër fëmijët e moshës 0-5 dhe 0-18 vjeç;• Nuk ka të dhëna rreth numrit të nënave që ushqejnë fëmijët me gji në spital, prandaj këto të dhëna duhet të mblidhennë tabelën e të porsalindurve (HIS nr. 003) dhe duhet të bëhen hulumtimet së paku çdo tri vite për të vlerësuarprogresin në këtë fushë;• IKShP ka nevojë për përkrahje imediate nga MSH në ofrimin e pakove të avancuara për kompjuterë dhe statistika,si dhe për të pranuar trajnime përkatëse për SPSS, STATA apo softuerë të ngjashëm për të ngritur kapacitetet e tyreanalitike.22Raporti i Vlerësimit për fëmijë