dom krótka historia idei

INTYMNOŚĆ I PRYWATNOŚĆINTYMNOŚĆ I PRYWATNOŚĆodchylenie się do tyłu. Wygodna poza spoczywającego Greka,z ręką luźno zwisającą ponad poręczą i skrzyżowanymi nogami,to bardzo współczesny widok. Ten sposób siedzenia był zupełnienie możliwy na krześle średniowiecznym, które miało twarde, płaskiesiedzenie i wysokie pionowe oparcie, a jego funkcja była raczejdekoracyjna niż użytkowa. W wiekach średnich ani krzesła, ani fotelew kształcie pudeł nie musiały być wygodne; były symbolamiautorytetu. Żeby zasiadać w fotelu, trzeba było być ważną osobą- nieważni siadali na ławach. Jak to ujął pewien historyk, jeśli sięmiało prawo do fotela, to się w nim zasiadało: ale nikt się w nimnigdy nie rozpierapo.Braki w umeblowaniu i zadowalanie się prostymi sprzętamiwynikały ze sposobu używania domów w średniowieczu. Ludzieraczej od czasu do czasu w nich przebywali niż naprawdę je zamieszkiwali.Możnowładcy mieli wiele rezydencji i często podróżowali.Wraz z decyzją wyjazdu zwijano tkaniny ze ścian, pakowanoskrzynie, zabierano łóżka i cały ten dobytek ładowano na wozy.Dlatego tak dużo średniowiecznych mebli jest przenośnych i składanych.Francuskie i włoskie określenia mebli - mobiliers i mobilia- znaczą "ruchomości" 11 •Mieszczanie odznaczali się mniejszą ruchliwością, ale i oni potrzebowa~iskładanych i przenośnych mebli, chociaż z innych powodów.Sredniowieczny dom spełniał rolę miejsca publicznego,nie prywatnego. Hallu używano prawie bez przerwy, gotowanow nim, jadano, przyjmowano gości, załatwiano interesy, a w nocysłużył do spania. Te rozmaite funkcje umożliwiało ustawiczne przestawianiemebli. Nie istniał specjalny "stół do jedzenia", używanogo do przygotowywania potraw, jedzenia, liczenia pieniędzy, a nawetw razie konieczności do spania. Ponieważ liczba stołownikówbyła zmienna, stan stołów i krzeseł malał lub zwiększał się zależnieod potrzeb. Na noc odsuwano stoły, a wnoszono łóżka. W re-10 J. Glmig, A Social History oj Furniture Design: From B. C. 1300 to A. D. 1960,London 1966, s. 93.11 S. Giedion, Mechanization Takes Command: A Contribution to Anonymous History,New York 1969, s. 270-272.34zultacie umeblowanie nie mogło mieć charakteru stałego. Obrazyprzedstawiające średniowieczne wnętrza ukazują całkowicie przypadkowerozstawienie mebli, które odsuwano pod ścianę, gdy niebyły akurat potrzebne. Odnosi się wrażenie, że nie przywiązywanoznaczenia do poszczególnych mebli z wyjątkiem fotela, a późniejłóżka; traktowano je bardziej jako wyposażenie niż cenną osobistąwłasność.Średniowieczne wnętrza z witrażowymi oknami, ławami i gotyckimimaswerkami często zdradzały swoje kościelne pochodzenie.Zakony klasztorne w tych czasach były wielonarodowymizgromadzeniami, w których powstawało dużo naukowych i technicznychwynalazków, ale wpływały one także na inne dziedzinyżycia, na muzykę, literaturę, sztukę i medycynę. Podobnie miała sięsprawa z meblami, z których większość pochodziła z pomieszczeńkościelnych: skrzynie na ozdobne szaty liturgiczne, stoły w refektarzach,pulpity do czytania, stalle. Pierwsze udokumentowane szufladysłużyły do przechowywania akt w kościołach 12 . Umeblowanieklasztorne było umyślnie surowe; odpowiadało ascetycznemużyciu zakonników, nie było bowiem powodu, żeby swą energiętwórczą zużywali oni na umilanie sobie czasu 13 . Stalle z prostymioparciami skłaniały do myślenia o sprawach wyższych (i nie pozwalałysiedzącemu usnąć), a twarde ławy (można je jeszcze dziśznaleźć w oksfordzkich kolegiach) me pozwalały na marudzenieprzy jedzeniu.W średniowiecznych wnętrzach nie tyle dziwi nas brak umeblowania(puste współczesne domy przyzwyczaiły nas do tego),co ścisk i zgiełk, jaki w nich panował. Te domy, wcale nie duże -chyba że porównać je do nor biedoty - zawsze były zatłoczone.Częściowo dlatego, że wobec braku restauracji, barów i hoteli służyłydo załatwiania interesów i spotkań towarzyskich, ale równieżdlatego, że mieszkała w nich duża liczba ludzi: właściwa rodzina,a także najemni pracownicy, służba, terminatorzy, przyjaciele i protegowani- gromada licząca dwadzieścia pięć osób nie była rzad-12 Ibid., s. 276-278.13 J. Evans, op. cit., s. 61-62.35