dom krótka historia idei

STYL I TREŚĆSTYL I TREŚĆmało kto z~ zwiedzających w pośpiechu rzucił okiem na NowegoDucha .. W za~nym z obszernych artykułów, które ukazywały sięw ~rchitekt~mcznej prasie angielskiej i amerykańskiej, nie wspommanoo mm nawet słowem. Ale ten budynek, nie wart nawetskrytyk~~~nia, miał mieć w przyszłości większy wpływ na rozwójdomu mz Jego wychwalani, znakomici sąsiedzi.Pawilon zaprojektowali kuzyni Jeanneret, Charles-Edouardi Pierre. Pierwszy z nich, wydawca "Nowego Ducha", miał sięstać lepiej znany pod niedawno przybranym pseudonimem literackimL.e Corbusier. Dlac~ego ten budynek, zaprojektowany przezczłow1eka, który dla w1elu stał się najsławniejszym architektemXX wie~, ~?s~ł prawie nie dostrzeżony? Le Corbusier, urodzonyw S~w~Jcam, me ?y~ zupełnie nieznany, mieszkał w Paryżu jużod osmlU lat. Wspolme z malarzem Fernandem Legerem stworzylinowy prąd w sztuce - puryzm - i chociaż mało budowali, ich ideez?stały szeroko przedstawione opinii publicznej w jego piśmie, nakilku wystawach i ostatnio w książce Towards a New Architecture(,,~u. nowej a.rchitekturze"). Ogólnie uznanym powodem obojętnosClna pawilon Nowy Duch, co zasugerował sam Le Corbusierb~ło, że to organizatorzy Wystawy skoncentrowali wysiłki, by pa~wilo~ został zbojkotowany*9. Prostszym wytłumaczeniem jest, żeludz1e po prostu nie czuli pociągu do Nowego Ducha.. . Odwie,dzający pawilon znajdowali je 09wnętrze równie gołe1 me wykonc~one, jak ~tr?nę zewnętrzną. Zadnych ozdób, draperii .cz~ tape~. N1e było połki nad kominkiem, gdzie można by usta­W1C rodzmne fotografie ani boazerii w gabinecie. Brak wypolerowanegodrewna, nie mówiąc już o lapis-lazuli. Dobór kolorów drętwy;przeważnie białe ściany, kontrastujące z niebieskim sufitem;'. Le Co~busier skarżył się: ,że ~dministracja ustawiła sześciometrowy płot wokółp~wI~onu, zeby. go przysłoruc. NIedawne badania wykazały, że nieszczęsny płotmiał mne zadarue; z powodu w ostatniej chwili powstałych trudności finansowychkonstrukcja Nowego Ducha zaczęła powstawać w nocy przed otwarciem Wystaw;a płot był potrzebny, aby zakryć brzydką konstrukcję dzieła, którego wykonani~trwało trzy miesiące.9 S. Moos, Le Corbusier: Elements oj a Synthesis, Cambridge 1979, s. 339, przypis 55.188jedna ze ścian w living-roomie pomalowana na brązowo; jaskrawożółte półki sklepowe, służące do podziału pokoi. Efekt tego był wybitnieodpychający, wzmagały go jeszcze schody, wykonane z metalowychrurek, wyglądające jak przeniesione prosto z kotłowni nastatku. Przemysłowa atmosfera widoczna też była w ramach okiennych,przypominających fabryczne, zrobionych nie z drewna, leczze stali. Powstały też pewne niezwykłe zmiany: kuchnia to najmniejszepomieszczenie w domu, za to łazienka, jakby podwójna,prawie równie obszerna jak living-room, służyła do gimnastykii miała całą jedną ścianę zbudowaną ze szklanych bloków. Jeszczebardziej zdumiewało umeblowanie w pokojach. Nie tylko byłogo mało, ale jakby umyślnie nieatrakcyjne; parę niskich skórzanychfoteli, zupełnie zwyczajne krzesła, takie jak bywają w tanichrestauracjach, i stoły, a właściwie drewniane blaty, przymocowanedo konstrukcji z rurek. W porównaniu z synkopami nowoczesnegojazzu, Nowy Duch wyglądał na pojedynczą nutkę, wykonaną nagroszowym gwizdku.Bezbarwność tego wnętrza nie wynikała z oszczędności - aczkolwiekto też miało znaczenie - ale była zamierzona. Nie wziętoteż sobie za cel zaszokowanie publiczności, chociaż przedstawionyw pawilonie pomysł Le Corbusiera wyburzenia centrum Paryżai wybudowania na tym miejscu szeregu sześćdziesięciopiętrowychwieżowców można by chyba uznać za monumentalny żar t. AleNowy Duch nie był żartem. W ciągu następnych pięciu lat LeCorbusier wybudował szereg willi, których wnętrza ściśle przestrzegałyrecepty "chłodniczego kontenera" i faktycznie, jak przewidziałpewien bystry francuski dziennikarz, idea, która zaledwiepięć lat temu wydawała się barbarzyńska, zaczęła teraz zyskiwaćaprobatę 10 .Z czego składał się Nowy Duch? Przede wszystkim proponowałkompletną rezygnację ze zdobnictwa. To znaczyło, oczywiście,rezygnację z ornamentów, charakterystycznych dla stylów historycznych,które Le Corbusier pogardliwie nazywał ludwikami10 G. Besson, współczesny krytyk sztuki, cyt. w: ibid., s. 163.189