dom krótka historia idei

ŚWIATŁO I POWIETRZEdług których 150 do 450 cm 3 na minutę dla jednej osoby całkowiciewystarcza, a nawet może przekroczyć potrzeby, zależnie od stopniawilgotności, temperatury i innych czynników.Jeszcze inna uczona teoria przyczyniła się do niepokoju i obaw,z jakimi ludzie traktowali "zgniłe powietrze". Urbanizacja i przeludnieniepowodowały w XIX wieku wiele epidemii. Zbiegło sięto ze wzrostem medycznej wiedzy i elementarnych poszukiwań,usiłujących znaleźć wytłumaczenie - i sposoby leczenia. Błędnieuważano, że wiele chorób - malaria, cholera, dyzenteria, biegunkai tyfus - jest powodowanych substancjami i nieczystościami w powietrzu.Tak zwana teoria wyziewów robiła ze świeżego powietrzaźródło nie tylko komfortu, ale wręcz problemu życia i śmierci.W związku z tym, że zwolennicy wietrzenia walczyli o swojąsprawę z takim samym zapałem, jaki charakteryzuje obecnie przeciwnikównadmiernego jedzenia i obrońców fluoryzowania wody,chciał nie chciał, rosła jednocześnie świadomość społeczna."Jeśli ludzie są odpowiednio ubrani i dobrze nakarmieni, imwięcej świeżego powietrza, niechby nawet zimnego, tym lepiej"doradzała książka o planowaniu domu 16 • Zdumieniem napawanas widok z wczesnych fotografii ciężkich, wiktoriańskich postaci,sztywnych i napiętych, w wysokich, twardych kołnierzykach i gorsetach,wciśniętych w pokoje, przeładowane ciemnymi draperiamii wypełnione ciasno meblami, a z drugiej strony świadomość, żebyli oni jednocześnie nałogowcami świeżego powietrza. W końcuto oni spopularyzowali jazdę na rowerze, sporty, gimnastykę i nadmorskiewczasy. W przeciwieństwie do ludzi epoki georgiańskiej,specjalnością ich nie było sybaryckie umiłowanie natury; ludzieepoki wiktoriańskiejćwiczyli dla zdrowia - zarówno moralnego,jak fizycznego. Sprawiali wrażenie prawdziwie uszczęśliwionychorzeźwiającym działaniem powietrza, nawet we wnętrzach domów.Był to zwyczaj, przy którym uparcie obstawali ku zgorszeniuodwiedzających ich Amerykanów. Zresztą może "uszczęśliwieni"jest niezupełnie trafnym określeniem, bo w ich pasji do świeżegopowietrza był jakiś element ponurej determinacji. To samo możnaI[',', :,ŚWIATŁO I POWIETRZEspostrzec w innym zwyczaju, przyjętym w dziewiętnastowiecznejAnglii. W drugiej połowie stulecia kąpiel przeżyła swój renesansi wiele jej rodzajów, jak nasiadówka, czy połączona z nacieraniem,czy po prostu kąpiel do pasa, zaczęło być popularnych. Nie ma tojednak Jilic wspólnego z komfortem. Polecana temperatura wodybyła letnia (dla wrażliwych), ale najlepiej zimna. Amatorów nowegozwyczaju prysznicowania się ostrzegano jednak, że "niemallodowata woda z prysznica powoduje uczucie pokrewne do tego,które można by sobie wyobrazić przy używaniu prysznica z rozpalonegodo czerwoności ołowiu: szok jest olbrzymi i przy dłuższymkorzystaniu niechybnie spowoduje uduszenie Się"17.W tym rozmnożeniu się przewodów powietrznych, pomijającwiedzę i medycynę, niewątpliwie odgrywał też rolę czynnikmody. Łatwo zrozumieć konieczność wentylacji w budynkach publicznych,takich jak Kapitol w Waszyngtonie czy Izby Parlamentuw Londynie, które zaopatrzone były w mechanizmy dostarczająceświeżego powietrza, albo w przeludnionych fabrykach, gdzie robotnicypocili się obficie przy rozgrzanych maszynach. Ale o wieletrudniej pojąć, dlaczego obszerne mieszczańskie domy z wysokimipokojami, zajmowane przez niewielką liczbę mieszkańców, wymagałytak intensywnego wietrzenia. Prawdą jest, że w XIX wiekumiasta cechowało przeludnienie i zanieczyszczenie środowiska, alenie dotyczyło to domów na wsi, a mimo to wiele z nich było zaopatrzonychw skomplikowany system wpuszczania i wypuszczaniasztucznego powietrza. Jaką spełniał funkcję? Może jak w wypadku"konserwujących energię" słonecznych płaszczyzn na szaletachw górach albo "ekonomicznych" motorów Diesla, instalowanychw kosztownych niemieckich samochodach, systemy wentylacyjnenie były naprawdę przydatne, natomiast miały świadczyć, żeich właściciele są szalenie dalekowzroczni i idą z duchem czasu?Moda, nauka i medycyna były składnikami tej manii wietrzenia.Domy, które i tak nie były specjalnie hermetyczne, zaopatrywanow przewody powietrzne i rury wentylacyjne. Nie jest łatwowprowadzić ogromne masy świeżego powietrza, czego do-16 J. J. Stevenson, op. cit., s. 236.13617 Cyt. w: L. Wright, Clean and Decent, s. 122.137