qronika+230
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
mixeil basilaZe<br />
294 69 77; qronikaqronika@gmail.com<br />
1919 wels tfilisSi gamoica patara wigni, romelSic didi<br />
qarTveli mecnierisa da istorikosis, ivane javaxiSvilis<br />
monografiaa dabeWdili. es naSromi ruseT-saqarTvelos urT-<br />
ierTobas exeba da 1783 wels georgievskSi gaformebul<br />
traqtats mimoixilavs. mas Sinaarsis Sesabamisi saxelic aqvs:<br />
„damokidebuleba ruseTsa da saqarTvelos Soris XVII sauku-<br />
neSi”. wigni sul 64 gverds moicavs, magram is imiT aris sain-<br />
tereso, rom ivane javaxiSvili detalurad aRwers am<br />
traqtatiT gamowveul Sedegebsa da ruseTis mxridan misi<br />
gaformebis namdvil miznebs.<br />
istoriis<br />
„qronika+~ Seecdeba, am naSromis<br />
mxolod zogierTi fragmenti gagacnoT,<br />
radgan dRevandel sainformacio<br />
omSi georgievskis traqtatis<br />
Temas ruseTi sakmaod aqtiurad iyenebs.<br />
ruseTis mier saqarTvelos<br />
winaaRmdeg warmoebul sainformacio<br />
omSi erT-erTi mTavari adgili swored<br />
istoriul mimarTulebas ukavia.<br />
propagandis meSveobiT, ruseTi qar-<br />
Tul sazogadoebas arwmunebs, rom is<br />
saqarTvelos mokavSire da uangaro<br />
mfarvelia, radgan or qveyanas saer-<br />
To Rirebulebebi, kultura, istoria<br />
da tradiciebi aqvs.<br />
nebismier istoriul faqts kremli<br />
misTvis sasurvel elfers aZlevs<br />
da qarTul sazogadoebas ruseTis<br />
Seucvlelobis gancdas uqmnis. maT<br />
mier daxatuli istoriis mixedviT,<br />
ruseTis Zalisxmevis gareSe saqarTvelo,<br />
rogorc saxelmwifo, ar iarsebebda:<br />
ruseTma gadaarCina saqarTvelo<br />
gaqrobas, SeunarCuna marTlmadidebloba,<br />
Semoitana Cvens qveyana-<br />
Si ganaTleba da teqnikuri progresi.<br />
swored am kuTxiT iyenebs kremli<br />
georgievskis traqtatsac. mis<br />
safuZvelze agebs rusuli propaganda<br />
miTs, rom saqarTvelom Tavad<br />
iTxova ruseTis SemadgenlobaSi Sesvla<br />
da mxolod amis Semdeg gamoiCina<br />
Crdiloelma mezobelma keTili<br />
neba erTmorwmune qveynis gadasarCenad.<br />
georgievskis traqtatis Sesaxeb<br />
ruseTis ritorika 100 wlis winaTac<br />
igive iyo, radgan javaxiSvilma es<br />
monografia ruseTis mier damkvi-<br />
drebuli stereotipis dasangrevad<br />
dawera. amis Sesaxeb igi mkiTxvels<br />
wignis Sesaval nawilSive amcnobs:<br />
„ruseT-saqarTvelos urTierTSo-<br />
risi damokidebulebisa da saqarTv<br />
Tv-<br />
elos ruseTTan SeerTebis Sesaxeb<br />
gamokvlevani da werilebi winaTac<br />
sakmaod moipoveboda... amisda miuxe-<br />
davad am monografiis gamoqveyneba<br />
gansakuTrebiT imitom gadavswyvite,<br />
rom yvela aqamdis gamocemuls TxzulebebSi<br />
ruseTSi arsebul poli-<br />
tikur da sacenzuro pirobebis<br />
simk<br />
mkacris wyalobiT avtorebs isto-<br />
riuli samarTlis sruli sinamdvi-<br />
liTa da gulaxdilobiT gamoTqma<br />
ar SeeZloT. es nakli unda Sevsebu-<br />
liyo da Cemi monografiis umTavres<br />
mizansac swored es Seadgens. amis<br />
garda, viTarca istorikoss, me im-<br />
droindeli ambebis faruli amamoZ-<br />
ravebeli Zalisa da miswrafebis<br />
sicxadad gamoaSkaraveba maintere-<br />
sebda”.<br />
monografiis dasawyisSi javaxiSvili<br />
im safuZvlebs mimoixilavs, romelic<br />
win uZRoda traqtatis gaformebas.<br />
saqarTvelo gareSe mtrebisgan<br />
Zlier Seviwroebas ganicdida<br />
da sakuTari ZalebiT iran-osmale-<br />
Tis Semotevebs ver umklavdeboda.<br />
amis gamo qarTl-kaxeTis mefe erekle<br />
II aqtiurad eZebda Zlier mokav-<br />
Sires da aseT mokavSired mas erTmorwmune<br />
mezobeli ruseTi miaCnda.<br />
Tavis mxriv, saqarTvelosTan kav-<br />
Siri awyobda ruseTsac, radgan igi<br />
kavkasiaSi damkvidrebas cdilobda<br />
da am miznis misaRwevad saqarTvelo<br />
mas mSvenier SesaZleblobas sTavazobda.<br />
sabolood, qarTl-kaxeTis samefom<br />
da ruseTis imperiam SeTanxmebas<br />
miaRwies da 1783 wels georgievskSi<br />
xeli moewera traqtats, romlis<br />
mixedviTac qarTl-kaxeTis samefo<br />
ruseTis mfarvelobas cnobda. vinaidan<br />
ivane javaxiSvili Tavis monografiaSi<br />
traqtats detalurad<br />
28<br />
aanalizebs, urigo ar iqneba, am SeTanxmebis<br />
muxlebs gavecnoT:<br />
traqtati 13 ZiriTad da 4 damatebiTi<br />
saidumlo muxls moicavda<br />
da is qarTl-kaxeTis samefosa da<br />
ruseTis imperias Soris Semdgomi<br />
urTierTobis formas gansazRvravda:<br />
I muxliT qarTl-kaxeTis mefe<br />
erekle meore iranis an sxva romelime<br />
saxelmwifosadmi raime damokidebulebas<br />
uaryofda, ruseTis<br />
saimperatoro taxts erTgulebas aRuTqvamda<br />
da mxolod ruseTis uzenaes<br />
xelisuflebas cnobda;<br />
II muxliT imperatori ekaterine<br />
II pirobas debda, mfarveloba gaewia<br />
qarTl-kaxeTis mefeebisTvis. amis<br />
niSnad imperatori erekles samflobelos<br />
dacvas kisrulobda. garda<br />
amisa, es mfarveloba gavrceldeboda<br />
im qveynebzec, romlebic droTa<br />
ganmavlobaSi saqarTvelos SeuerTdebodnen;<br />
III muxliT qarTl-kaxeTis samefo<br />
taxtze axalasuli mefe ruseTis imperators<br />
saTanado sigeliT unda<br />
daemtkicebina da ruseTis warmomadgenlis<br />
winaSe erTgulebis sazeimod<br />
fics debda;<br />
IV muxliT qarTl-kaxeTis mefes<br />
ezRudeboda sagareo kavSirebi. ucxo<br />
saxelmwifoebTan urTierTobis<br />
dros igi valdebuliyo iyo, yvela<br />
mniSvnelovani nabiji ruseTis saimperatoro<br />
karTan SeeTanxmebina;<br />
V muxliT mxareebis diplomatiuri<br />
urTierToba ganisazRvra. traqtatSi<br />
aRniSnuli iyo, rom orive mxares<br />
erTmaneTis samefo karze Tavisi<br />
warmomadgeneli – rezidenti,<br />
igive ministri unda daeniSna. dRevandeli<br />
ganmartebiT, es elCebis<br />
gacvlas niSnavda;<br />
VI muxliT ruseTis imperatori<br />
saqarTvelos mefes aRuTqvamda, rom<br />
qarTl-kaxeTis samefos mcxovrebni<br />
CaiTvlebodnen ruseTis imperiasTan<br />
mWidro kavSirSi myofad da maTi<br />
mtrebi ruseTis mtrebad gamocxaddebodnen,<br />
xolo mefe erekle da misi<br />
memkvidreebi qarTl-kaxeTis taxtze<br />
ucvlelad daculni iqnebodnen.<br />
garda amisa, amave muxliT ganisazRvra<br />
mniSvnelovani garemoeba,<br />
romelic qarTl-kaxeTis saSinao<br />
saqmeebis mowyobas exeboda. kerZod:<br />
qveynis saSinao marTva-gamgeoba, samarTlis<br />
warmoeba da gadasaxadebis<br />
akrefa mTlianad saqarTvelos mefis<br />
uflebebSi rCeboda da ruseTis<br />
samxedro da samoqalaqo warmomadgenlebs<br />
saqarTveloSi raime gankargulebis<br />
gacema ekrZalebodaT;<br />
VII muxliT qarTl-kaxeTis mefe<br />
pirobas debda, rom saWiroebis<br />
SemTxvevaSi igi mzad iyo, ruseTis<br />
imperias daxmareboda sakuTari jariT<br />
da ruseTis qveSevrdomebs yovelgvari<br />
Seviwroebisagan daicavda. meSvide<br />
muxli kidev erT garemoebas<br />
gansazRvravda, romlis mixedviTac<br />
mniSvnelovnad izRudeboda qarTveli<br />
mefis suvereniteti. igi valdebuli<br />
iyo, saxelmwifo moxeleebi<br />
ruseTis mimarT maTi loialobis<br />
gaTvaliswinebiT SeerCia;<br />
VIII muxli ukve qarTul marTlmadidebel<br />
eklesias exeboda da aqac<br />
mniSvnelovani SezRudva wesdeboda.<br />
marTalia, kaTalikos-patriarqi kvlav<br />
rCeboda qarTuli eklesiis me-<br />
Taurad, magram igi ruseTis saeklesio<br />
ierarqiaSi gadadioda da miniWebuli<br />
hqonda sruliad ruseTis uwmindesi<br />
sinodis wevris statusi.<br />
qarTvel patriarqs ruseTis sinod-<br />
Si podolskis episkoposis Semdeg<br />
merve adgili miakuTvnes;<br />
IX muxliT qarTveli Tavad-aznau-<br />
ivane javaxiSvili georgievskis<br />
traqtatsa da mis Sedegebze<br />
rebi privilegiebis mixedviT rus<br />
didgvarovnebs uTanabrdebodnen da<br />
igive uflebiT sargeblobdnen. traqtatiT<br />
irkveva, rom erekles qarTvel<br />
Tavad-aznaurTa sia ruseTis imperatorisTvis<br />
unda ecnobebina;<br />
X muxliT or qveyanas Soris moqalaqeTa<br />
Tavisufali gadaadgileba<br />
ganisazRvra. amave muxliT, ruseTis<br />
mTavroba valdebulebas iRebda,<br />
TurqeTis, iranisa da sxvaTa tyveobidan<br />
ganTavisuflebuli qarTvelebis<br />
samSobloSi dabrunebas. saqarTvelos<br />
mefe ki, Tavis mxriv, mzad iyo,<br />
aseve mopyroboda tyveobidan gan-<br />
Tavisuflebul rusebs;<br />
XI muxliT qarTvel vaWrebs<br />
ruseTSi Tavisufali vaWrobis<br />
ufleba eZleodaT da eniWebodaT<br />
yvela is SeRavaTi, riTac Tavad rusi<br />
vaWrebi sargeblobdnen. erekle<br />
kisrulobda valdebulebas, rom Se-<br />
RavaTebi mieca rusi vaWrebisTvisac;<br />
XII muxliT gamocxadda, rom xelSekrulebaSi<br />
raime cvlilebis Setana<br />
mxolod urTierTSeTanxmebiT<br />
unda momxdariyo;<br />
XIII muxliT saratifikacio vadad<br />
6 Tve ganisazRvra.<br />
garda amisa, traqtati moicavda<br />
oTx saidumlo muxls, romlebic ar<br />
unda gamoqveynebuliyo. am muxlebis<br />
mixedviT, ruseTi saqarTveloSi or<br />
qveiT batalions gzavnida, romlis<br />
SeiaraRebaSic 4 qvemexi iqneboda. omis<br />
SemTxvevaSi rusuli samxedro Zala<br />
saqarTveloSi damatebiTi samxedro<br />
nawilebiT gaizrdeboda. ruseTis<br />
imperiis kavkasiis mimarTulebis<br />
ufross ufleba hqonda, SeTanxmebuliyo<br />
erekle meoresTan saerTo<br />
mtris winaaRmdeg erToblivi moqmedebis<br />
Sesaxeb. rusuli mxare qarTlkaxeTis<br />
mefes mtrebis mier mitacebuli<br />
qarTuli miwebis dasabruneblad<br />
Zalas ar daiSurebda. am SemTxvevaSi<br />
saubari iyo samcxe-saaTabagoze<br />
da yarsze, aseve _ saingiloze.<br />
traqtatis mixedviT, sakmaod naTlad<br />
Cans, rom georgievskis SeTanxmeba<br />
ar niSnavda qarTl-kaxeTis saxelmwifos<br />
gauqmebas. es iyo ori ara-<br />
Tanabari siZlieris saxelmwifos kav-<br />
Siri, sadac saqarTvelo ruseTTan<br />
vasalur urTierTobas Tanxmdeboda.<br />
or qveyanas Soris msgavsi urTier-<br />
Toba im periodSi sakmaod gavrcelebuli<br />
iyo. saqarTvelos aseTi urTierToba,<br />
magaliTad, sparseTTan da<br />
osmaleTTanac hqonda. qarTveli mefeebi<br />
atarebdnen maT sagareo politikas,<br />
uxdidnen xarks, ibrZodnen<br />
maTi jaris SemadgenlobaSi, iRebdnen<br />
Tanxmobas taxtis dakavebis dros<br />
da ificebdnen maT erTgulebaze. anu<br />
georgievskis traqtati raime gansakuTrebuli<br />
movlena ar yofila.<br />
gansxvaveba is iyo, sparseTTan da<br />
osmaleTTan qarTveli mefeebi aseT<br />
xelSekrulebas iZulebiT debdnen,<br />
xolo ruseTis SemTxvevaSi es nabiji<br />
nebayoflobiT da sakuTari surviliT<br />
iyo gadadgmuli.<br />
Tumca davubrundeT ivane javaxiSvilis<br />
monografias.<br />
imis dasamtkiceblad, rom qaTlkaxeTis<br />
samefosa da ruseTis imperias<br />
Soris gaformebuli xelSekruleba<br />
ar iTvaliswinebda qarTu-<br />
li samefos gauqmebas, javaxiSvils<br />
istoriuli wyaro mohyavs da ruse-<br />
Tis imperator ekaterine II-is is br-<br />
Zanebas imowmebs: „...didmniSvnelova-<br />
nia is sabuTi, romelic 1783 wlis<br />
xelSekrulebis Sedgenis dros ofi-<br />
cialurad TviT ruseTis dedoflis<br />
ekaterine II-is brZanebiT saxelmZR-<br />
vanelod iyo dawerili. iq srule-<br />
biT garkveviT naTqvamia, Tu ra<br />
Tvisebis xelSekruleba unda dade-<br />
buliyo da ragvari uflebrivi<br />
damokidebuleba unda damyarebu-<br />
liyo am xelSekrulebiT ruseTis<br />
mTavrobis survilisamebr saqarT-<br />
velosa da ruseTs Soris: mis udidebulesobis<br />
azri iyo „rom qarTv-<br />
el mefeebTan (e. i. ereklesTan da<br />
solomonTan) dadebuliyo mokav-<br />
Sireobis xelSekruleba ise, rom<br />
isini qveSevrdomebad ki ara, aramed<br />
sruliad ruseTis saxelmwifos<br />
mfarvelobis qveSe myof mokavSiree-<br />
bad yofiliyvnen wodebulni. arsad<br />
marTlac saqarTvelos mefis da<br />
qarTvel moqalaqeTa Sesaxeb ruse-<br />
Tis qveSevdomobis xsenebac ar<br />
aris”.<br />
Semdeg javaxiSvili traqtatis<br />
dadebis Sedegad qarTl-kaxeTis sagareo<br />
mdgomareobis gauaresebaze<br />
saubrobs da ambobs, rom ruseTTan<br />
kavSirma saqarTvelos mniSvnelovani<br />
ziani moutana. amierkavkasiaSi ruse-<br />
Tis gamoCenam is adgilobrivi muslimi<br />
mmarTvelebic ki daafrTxo,<br />
romlebsac qarTl-kaxeTis samefos-<br />
Tan keTilmezobluri damokidebuleba<br />
hqondaT. rusebis SiSiT mefe<br />
erekles uerTgulesi ymadnafici da<br />
megobari, SuSeli xanic ki ganudga.<br />
TavisTavad cxadia, rom ruseTTan<br />
dadebulma xelSekrulebam mkveTrad<br />
negatiuri reaqcia gamoiwvia regionis<br />
dominant saxelmwifoebSi. osmaleTma<br />
da sparseTma erekles ruseTTan<br />
kavSiris dauyovnebliv gawyveta<br />
mosTxoves, magram qarTvelma<br />
mefem amaze uari ganacxada. sapasuxod,<br />
osmalebma saqarTvelos winaaRmdeg<br />
daRestani aamxedres da qarTlkaxeTs<br />
miuqsies.<br />
georgievskis traqtatis ZaliT<br />
saqarTveloSi ukve Semosuli iyo<br />
ruseTis ori batalioni, romelsac<br />
ministr-rezidenti burnaSevi meTaurobda.<br />
daRestnelTa marbieli<br />
laSqris winaaRmdeg ereklem Sesabamisi<br />
samxedro operacia dagegma da<br />
lekTa TareSis aRsakveTad gaer-<br />
Tianebulma qarTul-rusulma jarma<br />
ganjis mimarTulebiT gailaSqra.<br />
ivane javaxiSvili: „sruli gama-<br />
rjveba iyo mosalodneli, magram<br />
srulebiT moulodnelad rusis<br />
28 N9 (230) 20.03-26.03.2018 w.