Myśli i słowa. Podręcznik klasa 8

296 WIEM I UMIEM
Sztuka przemawiania
W sytuacjach komunikacyjnych, w których uczestniczymy na co dzień, nie tylko analizujemy i interpretujemy
czyjeś słowa, lecz także formułujemy własne wypowiedzi, niekiedy o charakterze publicznym. Wypowiedź
publiczna, nazywana także oficjalną, jest celowo skierowana do grupy osób, które często są w zbliżonym wieku,
mają podobne wykształcenie, stanowisko czy status społeczny. Wypowiedziami publicznymi są na przykład
zapowiedzi konferansjera podczas uroczystości czy imprez narodowych lub lokalnych, wykład profesora wyższej
uczelni, kazanie kapłana głoszone do wiernych albo odpowiedź abiturienta podczas egzaminu maturalnego.
Aby uniknąć niezrozumienia ze strony adresata, nadawca musi pamiętać o kompozycji, czyli budowie
wypowiedzi. Jest to szczególnie ważne w wystąpieniach publicznych, podczas których nie ma możliwości
powtórzenia przedstawianych treści ani też uwzględnienia dodatkowych objaśnień. Nadawca powinien więc
przed swoim wystąpieniem przemyśleć, co i w jakiej kolejności chce powiedzieć, by osiągnąć zamierzony efekt.
Służy temu przygotowanie planu kompozycyjnego wypowiedzi. Trzeba jednak pamiętać, że nie wystarczy
przedstawienie poszczególnych fragmentów wypowiedzi w określonym porządku, należy je jeszcze odpowiednio
ze sobą połączyć. Dzięki temu wypowiedź staje się spójna. Z perspektywy słuchacza często mówi się
wówczas o płynnym przechodzeniu do kolejnych zagadnień.
Uzyskiwaniu spójności wypowiedzi służą m.in.: wskaźniki zespolenia tekstu (w związku z tym; wobec tego; dlatego
też…; skoro…, to…), spójniki (a więc, toteż, a zatem), nawiązywanie do wcześniejszych informacji, powtórzenia
najważniejszych kwestii, wyliczenia.
1. W jakiej sprawie mógłbyś / mogłabyś występować publicznie przed podanymi grupami odbiorców?
a) koleżanki i koledzy z klasy
b) sąsiedzi z osiedla
c) rodzice uczniów z twojej klasy
d) grono nauczycielskie twojej szkoły
2. Przygotuj plan kompozycyjny wypowiedzi na wybrany temat. Określ:
a) jako kto będziesz przemawiać (dyrektor, pracownik, nastolatek, profesor itp.);
b) do kogo będziesz się zwracać (pracownicy, rówieśnicy, studenci itp.);
c) jaki jest cel twojego wystąpienia (do czego chcesz przekonać swoich słuchaczy).
Następnie zapisz w punktach plan swojej wypowiedzi. Każdy punkt możesz rozwinąć dodatkowymi
informacjami, argumentami, przykładami. Im bardziej szczegółowy plan kompozycyjny, tym łatwiej
przygotować całe wystąpienie.
3. Uzupełnij puste miejsca w podanych wypowiedzeniach. Swoje propozycje zapisz w zeszycie.
• Skoro , to .
• Gdy , wówczas .
• Jeśli , wtedy .
• Żeby , trzeba .
4. Skonstruuj krótkie wypowiedzi na wybrany temat. Zastosuj zwroty podane w ramce.
Teraz chciałbym / chciałabym poruszyć kwestię… • Jeśli więc weźmiemy to pod uwagę…
• Z tego wynika, że… • Pozwolą państwo, że zatrzymam się dłużej przy…
• Po pierwsze… Po drugie… • Można to także ująć inaczej • Tak więc • Dam przykład
• Podsumowując • Jak wcześniej wspomniałem / wspomniałam…
• Dotychczas powiedziałem / powiedziałam…