Myśli i słowa. Podręcznik klasa 8
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
316 Wiemy więcej. Młoda Polska i dwudziestolecie międzywojenne<br />
316 WIEM I UMIEM<br />
1889–1965<br />
Przełom XIX i XX wieku jest nazywany – od określenia zjawisk dominujących wówczas w sztuce –<br />
epoką modernizmu (fr. moderne – nowoczesny). W odniesieniu do tego okresu na ziemiach<br />
polskich używa się nazwy Młoda Polska, a wyznaczają go lata 1891 (wydanie pierwszego tomu<br />
poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera) i 1918 (odzyskanie przez Polskę niepodległości).<br />
To okres dominacji idei nowoczesności i postępu. Ludzie cieszyli się życiem, bawili, a czas, w którym żyli,<br />
określali jako la belle époque (czytaj: bel epok; piękna epoka). Jednocześnie jednak koniec wieku rodził<br />
przeczucie nadciągającej katastrofy. Pogłębiały się postawy zwątpienia w wyznawane do tej pory wartości,<br />
idee, religie, a także poczucie bezsilności wobec upływającego czasu, przekonanie o braku sensu i celu<br />
życia. Taki światopogląd nazywamy dekadentyzmem.<br />
Ratunkiem przed zwątpieniem w sens istnienia była dla ludzi epoki modernizmu sztuka. Współistniało wówczas<br />
kilka kierunków artystycznych. Impresjonizm wyrósł z przekonania, że celem dzieła artystycznego jest<br />
oddanie ulotnego wrażenia. Malarze impresjoniści wyszli z pracowni w plener, tworzyli pejzaże i sceny rodzajowe,<br />
stosując czyste kolory i efekty świetlne. Literaci za pomocą środków językowych oddawali wrażenia<br />
zmysłowe, wykorzystywali synestezję. Z kolei ekspresjoniści koncentrowali uwagę przede wszystkim na wyrazistym<br />
przekazaniu emocji. Posługiwali się w tym celu deformacją, kontrastem barw, ostrymi konturami.<br />
W literaturze dominowały dynamika narracji, rytmizacja, stylizacja językowa. Nurt zwany symbolizmem<br />
skupiał się na wyrażaniu tego, co trudne do wyrażenia. Symboliści uważali, że istnieje sfera pozazmy<strong>słowa</strong><br />
(na przykład ludzka psychika), której nie da się wyrazić wprost, dosłownie. Dlatego, by oddać wewnętrzne<br />
przeżycia człowieka, skomplikowane relacje międzyludzkie, artyści posługiwali się symbolem.<br />
Innym sposobem ucieczki od poczucia bezsensu istnienia i zmierzchu cywilizacji było zwrócenie się w stronę<br />
kultury ludowej. Młoda Polska to czas fascynacji wsią, a także kulturą góralską, uznawaną za nieskażoną,<br />
prawdziwą, szczerą. Kulturalną stolicą kraju stało się Zakopane, zjeżdżali do niego artyści, by dyskutować<br />
o sztuce i tam tworzyć swoje dzieła.<br />
Artyści modernistyczni prezentowali niekonwencjonalny, swobodny styl bycia, przeciwstawiali się ograniczeniom<br />
obyczajowym, wiedli życie cyganerii. Krytykowali mieszczan, których uznawali za filistrów, czyli<br />
ludzi o ograniczonych horyzontach myślowych, zakłamanych, hołdujących fałszywej moralności.<br />
1896<br />
pierwsze<br />
nowożytne<br />
igrzyska<br />
olimpijskie<br />
(Ateny)<br />
1903<br />
Nagroda Nobla<br />
w dziedzinie<br />
fizyki dla Marii<br />
Skłodowskiej-<br />
-Curie<br />
1914<br />
wybuch I wojny<br />
światowej<br />
XIX w.<br />
1857–1921<br />
życie i twórczość Gabrieli Zapolskiej<br />
1893<br />
obraz Krzyk<br />
Edvarda<br />
Muncha<br />
1901<br />
Wesele Stanisława<br />
Wyspiańskiego – dramat<br />
symboliczny, jedno<br />
z najwybitniejszych polskich<br />
dzieł teatralnych<br />
1860–1926<br />
Jan Kasprowicz<br />
1864–1925<br />
Stefan Żeromski<br />
1865–1940<br />
Kazimierz Przerwa-Tetmajer<br />
1877–1937<br />
Bolesław Leśmian<br />
Maria Dąbrowska<br />
1891–1945<br />
Maria Pawlikowska-<br />
-Jasnorzewska<br />
1878–1957<br />
Leopold Staff<br />
1894–1953<br />
Julian Tuwim
Change language