16.10.2018 Views

ud#78 (25693)

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

инГОЖ<br />

№ 78 (<strong>25693</strong>)<br />

3<br />

2018-тӥ ар 16-тӥ коньывуон<br />

ТОДМО НИМЪЁС<br />

Чебер адями<br />

Удмуртиын буре ваё Михаил Федотовез<br />

Анастасия ШУМИЛОВА<br />

Вожъяськон - алама сям.<br />

Но 7-тӥ коньывуонэ, Михаил<br />

Федотовлэн шайгу<br />

дораз люкаськем калыклэсь<br />

тодэ ваёнъёссэ<br />

кылзӥськыкум, ӵапак<br />

вожъяськон мылкыдлэсь<br />

куштӥськеме ӧз<br />

луы. Сокем бордаз кыске<br />

сыӵе быдӟым адями<br />

- соин огвакытэ улэм,<br />

вылтуссэ адӟем, куаразэ<br />

кылэм потэ…<br />

Кылбурчилэн вордӥськем<br />

нуналаз вордӥськем палъёсаз<br />

вуэм писательёс, журналистъёс<br />

но Яр ёросысь Вортча гуртысь<br />

ӵыжы-выжыосыз буре вайизы<br />

улонысь вазь кошкем таланто<br />

бесерман воргоронэз. Шайгузэ<br />

котыртыса, Михаил Федотовлэн<br />

кылбурезъя гожтэм «Мон<br />

бакчаям мертто пинал льӧмпу»<br />

кырӟанэз нёжтӥзы, Николай<br />

Мерзляков бард быдэстӥз Михаил<br />

Федотовлэн «Мукет» по-<br />

Туспуктӥз Валерий НУРИАХМЕТОВ<br />

эмаысьтыз оглюкетызлэсь<br />

пӧрмытэм кырӟанзэ. Кылбурчилэн<br />

улонысьтыз учыръёссэ<br />

мадизы, солы сӥзем чуръёссэс<br />

лыдӟизы, творчествозэ данъязы<br />

Вячеслав Ар-Серги, Виктор<br />

Шибанов, Татьяна Чернова,<br />

Пётр Захаров, Владимир<br />

Михайлов, Василий Михайлов<br />

но мукетъёсыз. Чылкыт, чебер,<br />

йӧно, адямиосты валась, улонлы<br />

шумпотыны быгатӥсь, бордаз<br />

кыскись… Синмаськымон<br />

кылбурчи луэмез сяна, Михаил<br />

Федотов синмаськымон адями<br />

вал. Со сярысь вераськыку, сое<br />

адӟем, соин эшъяськем адямиослэн<br />

синъёссы гажан мылкыдын<br />

пиштыны кутско, нош куараосазы<br />

яратон чузъяське.<br />

- Кузь сюрес вылысен<br />

котькудӥзлэн ик эшъёсмылэн<br />

йыразы огдыре пилемо<br />

но югыт малпанъёс бугыръяськизы,<br />

дыр, Мишаез улэпен<br />

син азе пуктыса, солэн висись<br />

сюлэм пыртӥз чилектэм гожез<br />

валаны тыршыса… Курыт<br />

кирень куректон. Али но<br />

со чыртывыжыез ӵоксузьытэ,<br />

сюлэмез дырекъятэ, жалянэз<br />

бугыртэ. Нош но нош кие<br />

кутӥськод ке солэсь книгаоссэ,<br />

валаськод: кылбурчи улыны<br />

дыртӥз, улонэзлэсь пумзэ<br />

адӟыса син азяз пуктылӥз...<br />

1980-тӥ арын ик ини ас<br />

шӧдонэз-адӟонэз сярысь вераз:<br />

«Эн мыкыртэ йырдэс,<br />

юлтошъёсы, та улонысь мон<br />

кошкисько шуыса», - малпанзэ<br />

кисьтэ Татьяна Чернова<br />

кылбурчи.<br />

Михаил Федотовез лыдӟо,<br />

гажало, ярато - кызьы шуиз<br />

кылбурчилэн кузпалыз Анна<br />

М. Федотовлэн вордӥськем<br />

Вортча палъёсаз вуылӥзы писательёс,<br />

журналистъёс, ӵыжывыжыосыз.<br />

Федотова, али дыре со зэмос<br />

суперзвезда. Нош бесерманъёс<br />

понна Михаил Федотов - калыксылэн<br />

дано пиез, герой. Со<br />

кылбуръёсаз данъяз калыксэ,<br />

нош калыкез со понна пыраклы<br />

кельтӥз сое сюлмаз.<br />

Вордӥськем нуналаз Ярын<br />

но ортчиз Михаил Федотовлы<br />

сӥзем ужрад, кытын уйпалась<br />

калык, Ижысь вуэм куноос<br />

буре вайизы бесерман кылбурчиез,<br />

нош 8-тӥ коньывуонэ<br />

сое данъязы Ижысь филармониын.<br />

Культурая но туризмъя<br />

министр Владимир Соловьёв<br />

пусйиз, Михаил Федотовлэн<br />

улонэзлэн сиосыз удмуртъёсты<br />

но бесерманъёсты кема<br />

шунтозы на шуыса. Россиысь<br />

сӥё-дано артист Геннадий<br />

Кузнецов кырӟамез азьын тодаз<br />

вайиз, кызьы Михаил Федотов<br />

солы «Гена эшелы - мынам<br />

куараелы» гожтэмен книгазэ<br />

кузьмаз. Ӵапак со бӧрсьы<br />

вордскиз «Мон бакчаям мертто<br />

пинал льӧмпу» кырӟан. Анна<br />

Федотова тау кариз, картсэ уг<br />

вунэто, сое данъяло шуыса,<br />

осконзэ усьтӥз, котькуд адямилэн<br />

сюлмаз кузпалызлэн творчествоезлы<br />

инты сюроз шуыса.<br />

Со малпамъя, Михаил Федотов<br />

кылбуръёсаз быдэсак<br />

усьтӥське - кытын ке со кужмо,<br />

кытын ке ляб. Сергей Матвеев<br />

кылбурчи но итӥськиз та малпан<br />

борды - со пусйиз, Михаил<br />

Федотовлэн огдыре ӝужыт<br />

гурезь кадь но ненег сяська<br />

кадь луэмез паймытэ шуыса.<br />

Со лыдӟиз кылбурчилэсь ӟуч<br />

кылэ берыктэм ужъёссэ. Озьы<br />

ик луыны кулэ - зэмос поэт уг<br />

возьдаськы лыдӟисез азьын<br />

котькыӵеен усьтӥськыны.<br />

Удмурт кылосбуръя, финноугроведениея<br />

но журналистикая<br />

институтысь студентъёс<br />

возьматӥзы Михаил Федотовлэн<br />

кылбуръёсызъя пуктэм<br />

постановка - соослы луыса<br />

кылбурчилэн чуръёсыз удмурт<br />

кылын чузъяськизы.<br />

Литератураез эскерись тодосчи<br />

Вера Пантелеева малпанзэ<br />

усьтӥз, котькуд вакытлэн<br />

аслаз поэтъёсыз вань шуыса.<br />

Михаил Федотов, со малпамъя,<br />

улэм вакытэзлы зэмос<br />

тупась гожъяськись вал -<br />

ӟырдыт, сутӥсь. Со шӧдӥз калыклэсь,<br />

кыллэсь, оглом улонлэсь<br />

воштӥськемзэ. Ваньзы сямен,<br />

тодосчи пусйиз, макем Михаил<br />

Федотов борды кыстӥське вал<br />

калык - со бордаз кыске вал ӟеч<br />

сямыныз но, вылтус чебереныз<br />

но. Вера Пантелеева шуиз, таланто<br />

адямиос котьку калыкез<br />

ӟечгес, йӧногес каро шуыса. Огез<br />

дышетӥсез Флор Васильев сямен<br />

ик, бесерман кылбурчи улонысь<br />

вазь кошкиз - поэт ас дыраз<br />

вуэ но ас дыраз кошке, вылды,<br />

малпанзэ усьтӥз тодосчи.<br />

Ӝытлэн пумаз Вячеслав<br />

Ар-Серги писатель гожъяськисьёсты<br />

дунъяны куриз. Со<br />

учкисьёслы тодазы вайытӥз:<br />

гожъяськисьёс котьку калыклэн<br />

азьлань улонэз сярысь<br />

сюлмасько - Михаил Федотовлэн<br />

но сюлмыз висиз калыкез<br />

но кылыз понна. Палэнэ потыку,<br />

пе, нырысь ик юало: кин<br />

тӥляд поэтты? Асьмелэн вань<br />

быдэс дуннелы ушъяськымонданъямон<br />

поэтмы - со Михаил<br />

Федотов. Соин солэсь нимзэ<br />

вунэтоно ӧвӧл, творчествозэ<br />

вӧлмытоно.<br />

НЕКОНФЕРЕНЦИЯ<br />

Берыктӥсьлы уж котьку вань<br />

Анастасия ШУМИЛОВА<br />

2-тӥ коньывуонэ<br />

Berykton lud кылысь<br />

кылэ берыктӥсьёслэн<br />

клубзы но элькунысьтымы<br />

Йӧскалык библиотека<br />

ортчытӥзы «Берыктон<br />

луд» неконференция.<br />

Berykton lud клублэсь ужзэ<br />

мытэм Алексей Шкляев верамъя,<br />

клуб кылдытэмын<br />

вал, берыктон ужен вырисьёс<br />

кусып возьыны но тодон-быгатонлыкъёссэс<br />

вӧлмытыны<br />

мед быгатозы шуыса. Клублэн<br />

но неконференцилэн форматсы<br />

ужрадэ ваньзылы пыриськыны<br />

луонлык сётэ - берыктон<br />

ужысь ӧнерчиослы но, соин<br />

тунсыкъяськисьёслы но.<br />

Йӧскалык библиотекаысь<br />

кунгожсьӧр кылъёсын литературая<br />

ёзэн кивалтӥсь Людмила<br />

Огородникова вераз<br />

школаын дышетскисьёслы<br />

улосъёс куспын ортчись «Перевод<br />

в поле многоязычия»<br />

вожвылъяськон сярысь - библиотекаын<br />

ужасьёс туэ сое<br />

8-тӥзэ ортчытӥзы. Людмила<br />

Огородникова верамъя,<br />

берыктӥсьёслэн арысь аре<br />

лыдзы будэ, пиналъёс тросгес<br />

кылъёсысь текстъёсты берыкто.<br />

Радъясьёслы пӧртэм<br />

кылъёсты тодӥсь ӧнерчиосты<br />

утчано луэ - кунгож сьӧрысь<br />

адямиослы но куд-ог дыръя<br />

вазисько. Угось конкурслэн<br />

нырысетӥ этапаз пинал<br />

кунгожсьӧр кылысь текстэз<br />

анай кылаз берыктыны кулэ.<br />

Лидия Нянькина гожъяськись<br />

мадиз берыктон ужен<br />

выремез сярысь. Со Ашальчи<br />

Окилэсь, Галина Романовалэсь<br />

ужъёссэс ӟуч кылэ<br />

берыктӥз, али трос ужа нылпи<br />

литератураез берыктон<br />

бордын. Гожъяськисьёс асьсэос<br />

нылпиослы вазисько,<br />

произведениоссэс берыктыны<br />

курыса. Гожъяськись верамъя,<br />

ӟуч кылэ берыктон<br />

капчи ӧвӧл, малы ке шуоно<br />

ачиз Лидия Нянькина малпаське<br />

но гожъяське удмурт<br />

кылын. Нош удмурт кылэ берыктон<br />

вӧй вылтӥ кадь кошке<br />

ини. Со озьы ик вераз «Кенеш»<br />

журналэн радъям литературая<br />

конкурс сярысь -<br />

таяз арын удмурт кылысь ӟуч<br />

кылэ берыктӥсьёслы нимысьтыз<br />

номинация ялэмын.<br />

Сергей Бехтерев юрист<br />

висьытӥсь ужпумез ӝутӥз -<br />

туж ӧжыт удмурт кылэ берыктэм<br />

юриспруденция но право<br />

удысъёсысь текстъёс, кун документъёс.<br />

Эшшо одӥг ужпум<br />

- ужъюртъёс вылысь кык кылын<br />

нимпулъёс али трос, но<br />

удмурт кылын гожъямъёсаз<br />

лачак янгышъёсыз.<br />

Вера Пантелеева тодосчи<br />

верамъя, университетын<br />

журналистикаез дышетӥсь<br />

студентъёс паймо удмурт кылын<br />

литература вань шуыса<br />

тодэмзы бере. Троссэ туала<br />

гожъяськисьёсты берыктэмъёс<br />

уг тырмо. Али берыктон<br />

удысын уг тырмо официальноделовой<br />

текстъёсты, чеберлыко<br />

литератураез берыктӥсьёс,<br />

чик ӧвӧл элькунамы синхрон<br />

берыктонэн вырисьёс.<br />

Лариса Дмитриева тодосчи<br />

вераз «Яратоно удмурт<br />

кыл» лагерьын удмурт кылэз<br />

дышетӥсьёсын ужамез<br />

сярысь. Студентъёсын соос<br />

мультфильмъёсты, тунсыко<br />

видеоосты удмурт кылэ<br />

берыктӥллям. Сыӵе форматэз<br />

уже кутыны луэ, удмурт<br />

кылэз дышетыку, озьы ик со<br />

юрттэ вӧлмытыны кылэз вотэсын.<br />

Богдан Анфиногенов<br />

кылбурчи мадиз «ВКонтакте»<br />

бамез удмурт кылэ берыктон<br />

сярысь. Берыктон<br />

сяна, пусйиз со, кулэ калык<br />

пӧлын иворез вӧлмытыны<br />

но дасяны кыллюкамъёс,<br />

мед тросгес калык удмурт<br />

кылэз вотэсын кутоз шуыса.<br />

Малпан чузъяськиз: удмурт<br />

кылысь ӟуче берыктон<br />

лыдӟиськись аудиториез паськытатыны<br />

юрттэ, нош ӟучысь<br />

яке мукет кылъёсысь удмурт<br />

кылэ - удмурт кылэз узырмытэ.<br />

Ваньзы шумпото, Библия удмурт<br />

кылын вань шуыса, нош<br />

туала лыдӟисьёс табере возьмало,<br />

ку лыдӟыны луоз удмурт кылын<br />

«Гарри Поттерез».

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!