Korzenie Prusów. Stan i możliwości badań nad dziejami plemion ...

Korzenie Prusów 27wszystkim występowanie ozdób z tzw. emalią żłobkową – oprócz kultur archeologicznychz obszaru Prus Wschodnich i omówionej właśnie „strefykurhanowej” należałoby tu wymienić tzw. kulturę kijowską na środkowymPodnieprzu 63 oraz kulturę moszczyńską z dorzecza górnej Oki 64 . Zjawisko tomożna więc – oczywiście z ogromną ostrożnością – uznać za potwierdzenieex post istnienia „wspólnoty bałto-słowiańskiej”, odnotowanej przez Tacytai Ptolemeusza, jako, odpowiednio: Aesti-Venethi bądź Venedai. Dodać tu teżnależy, że ludność kultury kijowskiej jest na podstawie źródeł pisanych– niestety, znacznie późniejszych – identyfikowana z ludem Antów, uważanymza Słowian 65 . Te same przekazy pozwalają z kolei łączyć kulturę moszczyńskąz ludem Coldas i w konsekwencji kojarzyć ją z plemieniem Goljad’,wymienianym przez kroniki ruskie 66 . Przy uznaniu tego etnonimu za równoważnikokreślenia Galindai-Galindia, i wywodzeniu go od galas = ”koniec”,„skraj” 67 , można stworzyć efektowną, ale, niestety, całkowicie anachronistycznąkoncepcję wielkiego zasięgu „wspólnoty bałto-słowiańskiej”.Jej zarówno zachodnią, jak i wschodnią rubież wyznaczałyby siedziby ludów,których pograniczne położenie w obu przypadkach znalazło odbicie w nazwie,dającej się tłumaczyć jako „Kresowiacy”. Trzeba przy tym z całą mocąpodkreślić, że rozpiętość terytorialna i czasowa tej atrakcyjnej wizji bardzomocno redukuje jej wiarygodność.Wracając zaś na ziemie pruskie wspomnieć trzeba o kolejnym zjawiskuarcheologicznym, którego charakteru – czy była to migracja, czy akulturacja– nie sposób obecnie ocenić. U schyłku III i w IV w. kultura sudowska wyraźnierozszerzyła bowiem swój zasięg ku zachodowi, obejmując ziemie w łukuGołdapy, północno-wschodni skraj Krainy Wielkich Jezior, a najprawdopodobniejtakże północną część Pojezierza Ełckiego 68 . Na całym tak powiększonymterytorium występowały wówczas cmentarzyska kurhanowe z typowądla kultury sudowskiej ceramiką (ryc. 5), w tym z tak specyficznymi——————63R. V. Terpilovskij, Slavjane Podneprov’ja v pervoj polovine I tysjaèeletija n.e., Lublin 2004, s. 35–57,ryc. 27–65.64V. V. Sedov, Vostoènye slavjane v VI–XIII vv., Moskva 1982, s. 41–45, tabl. XII–XV.65K. Godłowski, Pierwotne siedziby Słowian, s. 363; W. Nowakowski, Wspólnota czy odrębność? ZachodniBałtowie i Słowianie w okresie wpływów rzymskich i w okresie wędrówek ludów, w: Svperiores Barbari. Księga kuczci Profesora Kazimierza Godłowskiego, red. R. Madyda-Legutko, T. Bochnak, Kraków 2000, s. 296.66Por. V. V. Sedov, Étnografija vostoènoj Evropy serediny I tysjaèeletija n.é. po dannym archeologiii Iordana, w: Vostoènaja Evropa v drevnosti i srednevekov’e, Moskva 1978, s. 13–14, mapa; G. Schramm, Dienordöstliche Eroberung der Russlandgoten (Merens, Mordens und andere Völkernamen bei Jordanes, Getica XXIII,116), Frühmittelalterliche Studien 8, 1974, s. 7–10.67Por. koncepcje przedstawione przez J. Nalepę, przyjmującego zresztą inną etymologię nazw Galindiai Galindowie – J. Nalepa, Próba nowej etymologii nazwy Galindia czyli Golędź, Acta Baltico-Slavica IX,1976, s. 195.68A. Bitner-Wróblewska, Z badań nad ceramiką zachodniobałtyjską w okresie wędrówek ludów. Problemtzw. kultury sudowskiej, Barbaricum 2, Warszawa 1994, s. 225–226.