Korzenie Prusów. Stan i możliwości badań nad dziejami plemion ...

Korzenie Prusów 17Germanów 23 . To, najprawdopodobniej, niebezpieczne sąsiedztwo zmusiło ludnośćkultury kurhanów zachodniobałtyjskich do odwrotu z zachodniej i południowo-zachodniejczęści dotychczasowego terytorium 24 . Wymieszanie spowodowanemigracjami oraz poczucie zagrożenia, a w konsekwencji: kryzysdotychczasowych struktur kulturowych, które okazały się nieefektywnew konfrontacji z Germanami – to wszystko mogło doprowadzić do stopieniasię poszczególnych ugrupowań ludności kultury kurhanów zachodniobałtyjskichw jedną wspólnotę o silnym poczuciu odrębności wobec germańskichsąsiadów.Archeologicznym śladem tych przekształceń było powstanie nowych kulturarcheologicznych, najpierw na Pojezierzu Mazurskim, później na Sambii.Mimo zmian, będących skutkiem tendencji panujących wówczas w całejbarbarzyńskiej Europie, nowe jednostki stanowią wyraźną kontynuację tradycjiz wczesnej epoki żelaza – dobrą ilustracją jest przetrwanie charakterystycznychuch wielootworowych (ryc. 4), które spotykamy zresztą aż po okreswędrówek ludów 25 .Fakt, że kultura kurhanów zachodniobałtyjskich otworzyła w ten sposóbwielowiekową sekwencję, do której – o czym dalej – należały równieżugrupowania powszechnie uważane za bałtyjskie, pozwala zaliczyć ją takżedo „korzeni Prusów”.2. Ritus habistusque Sveborum, lingua Britannicae propriorOkres wpływów rzymskich eksploduje wielką ilością informacji z przekazówantycznych, które, niestety, bywają sprzeczne ze sobą, a przy tym niezawsze są możliwe do skorelowania z ustaleniami archeologicznymi. Przykłademmoże być przekaz Pliniusza Starszego na temat „bursztynowej ekspedycji”wysłanej nad Bałtyk pod koniec panowania Nerona. Dotarła onado commercia ac litora, czyli do ośrodków handlowych (commercia), położonychbezpośrednio na wybrzeżu morskim (litora) 26 . Ponieważ celem wyprawybyło pozyskanie jak największej ilości bursztynu, w grę wchodzą obszary——————23Najpełniejsze przedstawienie możliwości interpretacji etnicznej ludów mieszkających w starożytnościw dorzeczach Odry, Warty i Wisły przedstawił Godłowski, op. cit., s. 236–269.24J. Okulicz, Powiązania pobrzeża wschodniego Bałtyku i centrum sambijskiego z południem w podokresiewczesnorzymskim, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CCCCXXII – Prace Archeologiczne22, Kraków 1976, s. 198.25P. Szymański, Ceramika z cmentarzysk kultury bogaczewskiej. Próba analizy na podstawie wybranychmateriałów, Barbaricum 6, Warszawa 2000, s. 123; W. Nowakowski, Die Olsztyn-Gruppe (MasurgermanischeKultur) in der Völkerwanderungszeit. Das Problem ihrer chronologischen und territorialen Grenzen. w: Die spätrömischeKaiserzeit und die frühe Völkerwanderungszeit im Mittel- und Osteuropa, red. M. Mączyńska, T. Grabarczyk,Łódź 2000, s. 170.26Najpełniej wyprawę tę przedstawił J. Kolendo, op. cit., t. 1, s. 167–190.