Korzenie Prusów. Stan i możliwości badań nad dziejami plemion ...

32 Wojciech Nowakowski– ciałopalny obrządek pogrzebowy, panujący w grupie olsztyńskiej, byłbydla nich nie do zaakceptowania 83 . Geneza grupy olsztyńskiej musiała być zatemefektem innego splotu wydarzeń, nie dających się na razie odtworzyć.Najistotniejszym procesem kulturowym w końcu okresu wędrówek ludówbyło jednak wkroczenie Słowian i przejęcie przez nich nie tylko dawnychterytoriów germańskich, lecz także roli głównego faktora kulturotwórczegow Europie Środkowej. Skutkiem była kulturowa „slawizacja” ziem pruskich.Proces ten miał odmienne tempo na poszczególnych obszarach i w różnychdziedzinach życia. Najwcześniej wpływy słowiańskie zaznaczyły się na PojezierzuMazurskim: już kilkanaście lat temu Jerzy Okulicz zwracał uwagę nanawiązania do naczyń typu praskiego, czytelne w ceramice grupy olsztyńskiej84 . Ceramika taka występuje też na grodziskach 85 , co sugeruje, że w schyłkowejfazie grupy olsztyńskiej mieszkańcy Mazur przyjęli nowy model organizacjispołecznej, podobny do formującego się wówczas wśród Słowian 86 .Najbardziej istotną zmianą w archeologicznym obrazie ówczesnych Prusjest zanik cmentarzysk. Również i to zjawisko trzeba uznać za efekt wpływówkultury wczesnosłowiańskiej, z jej obrządkiem pogrzebowym, nie pozostawiającympochówków uchwytnych archeologicznie 87 . Przełom w sposobie przygotowaniazmarłego do „życia po śmierci” – bo taką rolę pełnią, właściwie dodziś, wszystkie ceremonie pogrzebowe – musiał się więc wiązać z rewolucją wpostrzeganiu przez Bałtów świata pozagrobowego, a także doczesnego.Zjawisko to archeolog musi jednocześnie postrzegać jako gwałtowneograniczenie swoich możliwości badawczych, nie tylko z powodu zubożeniaźródeł, lecz przede wszystkim ze względu na zmianę ich charakteru: brakdługich serii zwartych zespołów grobowych właściwie wyklucza konstruowanieprecyzyjnych i wiarygodnych systemów chronologii względnej. Obserwacjaprocesu porzucania cmentarzysk jest więc zadaniem wyjątkowotrudnym, tym bardziej że właśnie w tym przypadku różnice pomiędzy poszczególnymiobszarami Prus wydają się być największe.We wschodniej części omawianego obszaru, w tzw. grupie prudziskiej 88 ,stanowiącej najpóźniejszą fazę rozwojową kultury sudowskiej, zjawisko to——————83C. Engel, Das Geheimnis der masurgermanischen Kultur, Masurischer Volkskalender 1938, Allenstein1937, s. 39–43.84J. Okulicz, Problem ceramiki typu praskiego w grupie olsztyńskiej kultury zachodniobałtyjskiej (VI–VII w. n.e.),Pomorania Antiqua XIII, 1988, s. 103–133.85Por. R. Odoj, op. cit., tabl. II–IV.86Por. uwagi M. Parczewskiego na temat datowania początków funkcjonowania grodów wczesnosłowiańskich– M. Parczewski, Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków 1988, s. 63.87Ibidem, s. 81–86.88A. Bitner-Wróblewska, Z badań nad ceramiką zachodniobałtyjską w okresie wędrówek ludów. Problemtzw. kultury sudowskiej, Barbaricum 3, Warszawa 1994, s. 229; por. M. Kaczyński, Dwa cmentarzyska kurhanowez V–VI wieku we wsi Prudziszki, pow. Suwałki, Materiały Starożytne III, 1958, s. 115–153.