Korzenie Prusów. Stan i możliwości badań nad dziejami plemion ...

34 Wojciech Nowakowskiśniej na drugą połowę VII w., a raczej na VIII w., czy nawet na początek IX w. 93Można więc przypuszczać, że słowiańska dominacja w Europie Środkowejnie od razu odcięła Bałtów od ich tradycyjnych, germańskich partnerów.ZakończeniePrzedstawiony, bardzo subiektywny, przegląd kilkunastu wieków pradziejówziem pruskich nie może – z punktu widzenia archeologa, zajmującegosię wcześniejszymi epokami niż wczesne średniowiecze – zostać doprowadzony„do końca”, to jest do sytuacji, w której wyodrębnione jednostkiarcheologiczne można korelować z informacjami współczesnych im źródełpisanych. Słabość bazy materiałowej badań nad wczesnym średniowieczem,czyli wspomniany brak cmentarzysk, a przede wszystkim – słabość warsztatunaukowego, sprawiającego, że archeolodzy zajmujący się tą epoką nieumieją lub też nie chcą operować tak wygodnym narzędziem, jakim są kulturyarcheologiczne i grupy kulturowe, powodują, że od końca VII w. lubw VIII w. zaczynają się „wieki ciemne”.Mimo tych problemów, można jednak dostrzec, że ówczesna sytuacja,czytelna jako układ „zamierających” już jednostek kulturowych wywodzącychsię z tradycji okresu wędrówek ludów, czy nawet jeszcze z okresu wpływówrzymskich, pokrywa się generalnie z obrazem Prus, przedstawianymw źródłach krzyżackich blisko pół tysiąclecia później. Rysują się bowiemwówczas trzy wyraźne strefy. Jedną z nich tworzy Sambia z Natangią i Nadrowiąoraz ze skupieniem stanowisk wokół Wysoczyzny Elbląskiej i jezioraDrużno. Centrum Mazur, od górnej Łyny po Krainę Wielkich Jezior, byłozajęte przez ludność wywodzącą się od twórców dawnej grupy olsztyńskiej,dalej zaś na wschód, na Pojezierzu Ełckim i w dorzeczu Czarnej Hańczy,mieszkali potomkowie ludności kultury sudowskiej.Pierwsza z tych trzech stref to obszar osadnictwa Prusów sensu stricto,skąd wyszła ich ekspansja na prawobrzeże dolnej Wisły, prowadząca do powstaniapruskiej Warmii, Pomezanii i Pogezanii. Ugrupowanie w centrumMazur pokrywa się ze średniowieczną Galindią, czyli z terytorium ludu różniącegosię od Prusów m.in. pewną slawizacją języka. Trzecia strefa to rejonśredniowiecznej Jaćwięży. Ta zbieżność pozwala więc przyjąć, że w VII w.uformował się w Prusach układ kulturowy, który przetrwał przez następnewieki, do czasów, w których padł ofiarą najazdów polskich, litewskich, ru-——————93S. Thörle, Gleicharmige Bügelfibeln des frühen Mittelalters, Universitätsforschungen zur prähistorischenArchäologie 81, Bonn 2001, s. 106, 110–111, 113–114, 118–119, tabl. 29:7–15; 30: 1–4, 30:18; 31:1–12; 60;por. M. Schulze-Dörrlamm, Gleicharmige Bügelfibeln der Zeit um 600 aus dem byzantinischen Reich, ArchäologischesKorrespondenzblatt 33/2, 2003, s. 437–444.