Korzenie Prusów. Stan i możliwości badań nad dziejami plemion ...

Korzenie Prusów 11Wojciech NowakowskiKORZENIE PRUSÓW.STAN I MOŻLIWOŚCI BADAŃ NAD DZIEJAMIPLEMION BAŁTYJSKICH W STAROŻYTNOŚCII POCZĄTKACH ŚREDNIOWIECZARozważania te będą dotyczyły przede wszystkim korzeni Prusów, bo relacjanie zostanie doprowadzona do czasu, w którym nazwa „Prusowie” pojawiłasię na kartach średniowiecznych kronik. Odwołanie się w tytule donazwy etnicznej narzuca bowiem przedstawienie historycznej interpretacjimateriałów archeologicznych. Chodzi więc nie o zademonstrowanie fibul,grotów włóczni czy sprzączek do pasa, lecz o przedstawienie od razu wniosków,które można wyciągnąć z drobiazgowej analizy takich znalezisk. Zabiegtaki jest – właśnie jako interpretacja – zawsze ryzykowny, gdyż zmusza archeologado wychodzenia poza własne poletko badawcze – poza owe, bezpiecznedla autora, a niezrozumiałe dla nieprofesjonalistów zapinki Almgren 61,czy paciorki Mączyńska 387 – a tym samym na wystawienie się na krytykęprzedstawicieli „sąsiednich” dyscyplin, przede wszystkim – historyków.Archeologowi nie wolno przy tym zrezygnować z podstawowych narzędzianalizy pradziejowej. Podstawą jego wnioskowania muszą być materiałyarcheologiczne uporządkowane w grupy współczesnych sobie i bliskich terytorialnieznalezisk, o szczególnych, wyróżniających je cechach. Dopierotak wydzielone jednostki – niezbyt szczęśliwe nazywane „kulturami archeologicznymi”1 – mogą być przedmiotem dalszych badań, których celem byłabypróba ustalenia, czy za zbieżnością materiału archeologicznego mogłakryć się jakaś rzeczywista wspólnota i co mogło ja spajać: identyczny modelgospodarki, podobne wierzenia czy wspólna mowa. Tylko w wyjątkowychprzypadkach można więc mówić o konkretnych ludach – i to wyłącznie wte-——————1Por. przedstawioną przez K. Godłowskiego definicję „kultur archeologicznych – rozumianych jakojednostki umożliwiające uporządkowanie materiału archeologicznego – zbiory charakterystycznych elementówkulturowych, uchwytnych w źródłach archeologicznych i współwystępujących ze sobą w powtarzającymsię układzie na określonym obszarze i w określonym czasie”: K. Godłowski, Pierwotne siedzibySłowian. Wybór pism, red. M. Parczewski, Kraków 2002, s. 66.