(3)

Kitap Tanïtan Kitap (3)
Çağımızda sermaye, yeni sermaye üretmek amacıyla üretiliyor. Sorduğunuzda alacağınız cevap
genelde aksi de olsa, sermaye kullanımındaki başlıca amaç sermayenin kendisini büyütmesidir.
Aslında, bu çok saçma ve düpedüz ahmakça bir tutum. Bu sistemde, geçmiş birikimler yalnızca daha
fazla sermaye biriktirmek için kullanıldığı ölçüde sermaye kabul ediliyor. Sermayeyi sırf biriktirmiş
olmak için biriktirmek, insanlık tarihinde her zaman vuku bulmuştur, yeni bir şey değil. Ancak bu
biriktirme hırsı hemen her zaman kötü ahlakın bir şubesi sayılmış, kerih görülmüş ve kötülenmiştir.
Modern kapitalist dünyada ise doğal, makul, makbul ve meşru addediliyor. Hatta teşvik ediliyor ve bir
devlet düzeni, bir rejim ismi olarak sistemleştiriliyor. En büyük fark burada. Birçok dini ve mistik
öğreti içinde nehiy edilen gayri ahlaki bir tutum, çağımızda kurumsallaşmış bir vaziyettedir.
İnsanoğlunu kendi kendine esir eden de bu yaklaşımdır. Özgürlük yolunu kapatan servet değil servet
tutkunluğudur; zevkli şeylerin tadını çıkarmak değil, bunun için kıvranmaktır. ( s. 43)
Kurumsallaşmış açgözlülüğün en çarpıcı etkilerinden biri çalışanlar üzerinde gösteriyor kendini.
Karlılığı arttırmak ve “olmazsa olmaz” büyümeyi sağlamak gayesiyle maliyetleri azaltmak için, üretim
süreçlerinden insan öğesi çıkartılabildiği ölçüde üretim sorununda çözüme yaklaşıldığına inanılıyor.
Makinelere yatırım yapmak, çalışması için işçilere para ödemekten daha ucuz olduğu sürece
makineleşme yolunda ilerlemede hiçbir sakınca görülmüyor. Sanayinin ideali, canlı etkeni ve hatta
insan etkenini bile eleyerek ortadan kaldırmak ve üretim sürecini makinelere devretmektir. ( s. 84)
Ekonomizmi putlaştırmanın kaçınılmaz sonucu insanın önemini yitirmesidir. ( s. 88 )
Sanayinin/üretimin/ekonominin bütün ilerlemesi insansız bir ekonomiye doğru akıyor. İş gücü en
düşük düzeyine indirilmeye çalışılıyor, maliyetleri azaltma adına. Makine başında kalan son insanlar
da asli unsur değil; makineye/üretim süreçlerine eklemlenmiş bir parça gibi. Gitgide silikleşiyor insan,
hükümsüzleşiyor devasa mekanizmalar karşısında.
Geçenlerde bir liberal yazar sevinçle ve neşeyle dolu şunları yazıyor köşesinde: “Sanayi Sonrası
Dönem, işi, işçiyi, çalışmayı, çalışma saatlerini boşa çıkarmaya devam ediyor… Çünkü Sanayi Sonrası
Dönem ya da Bilgi Çağı için tek ölçü, ‘ yeni buluş’… Dolayısıyla patent ve inovasyon… Patent ve
inovasyon, çünkü ‘beyinsel icatlar’, kol gücünden çok daha büyük zenginlik üretiyor… ‘Buluş çağına’
uyan kazanıyor, uymayan kaybediyor.” Araştırma-geliştirme çalışmalarının ve patentin önemine
değindikten sonra, bunların olmazsa olmaz parçası sayılan “sayısı azaldıkça kalitesi artan ‘iş gücü
niteliği’ni konuşmamız gerektiğini ekliyor.
Mutluluk saçarak bildiriyor yazısında değindiği gelişmeleri. Sormak lazım: “insan” bu
değerlendirmenin neresinde? Sadece insan değil “doğa” bu anlayışın neresinde? Hümanistim demek
ve çevre örgütlerine destek vermek düşüncelerinizi temize çıkarmaya yetmez. Hayatınızın merkezine
sadece zenginlik üretmek/sermaye biriktirmek yerleşmişse ve tek gayeniz ‘para yapmak’ olursa, iki
seçenek arasında kaldığınızda, pek fazla tereddüt etmeden insan ve doğayı gözden çıkarabilirsiniz.
Ayrıca ülkemizde de bu gayri insani anlayış yeterince benimsenmediği için dövünüyor, söz konusu
yazarımız. Gözünü Batı’dan kıl kadar saptırmadan mütemadiyen oradan ülkemize “ilim ve hikmet”
transfer eden aydınlarımız nerede yaşadıklarını, kime hitap ettiklerini, hangi değerlere sahip insanlar
arasında olduklarını unutuyorlar. Batı’da biçilmiş gömleği olduğu gibi bizim insanımıza giydirmeye
çalışıyorlar.
Herkes gibi Schumacher de ‘eğitim şart’ diyor ve fakat burada bırakmıyor. Ekliyor: Nasıl bir eğitim?
Eğitimin amacı nedir? Eğitimin önemi bahsinde Schumacher can alıcı bir noktaya dikkat çekiyor. Tek
başına bilginin, örneğin bir know-how’un bir başkasına iletilmesi midir amaç? Bu bilgiyle beraber
sağduyu, vicdan ve bilgelik de aktarılmazsa ne işe yarar o bilgi? Ne tür felaketlere sebep olur hatta?
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
86