Тунгаан бодох

МОДУЛЬ 9: СЭДЭВ 7
ЭХ СУРВАЛЖИЙН БАТАЛГААТАЙ БАЙДАЛ
Эдгээр асуултад түшиглээд дүгнэлт гаргахад, эх сурвалжийн найдвартай байдалд та нар ямар
дүгнэлт өгөх вэ?
Гарч болох хариулт:
--
Эх сурвалж найдваргүй болох нь харагдахгүй байна.
Заримдаа мэдэгдэл хийж буй хүмүүс найдвартай байдлаа нэмэгдүүлэхийн тулд хүчин чармайлт
гаргадаг гэдгийг суралцагчдад хэлнэ. “Жишээ” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 7.1) материал доторх
гуравдугаар текстийг уншихыг суралцагчдаас хүсээд, дараах асуултыг асууна.
Өгүүлэгч этгээд нь ямар мэдэгдлийг хийж байна вэ?
Гарч болох хариулт:
--
Харь гарагийнхан дэлхий дээр бууж байхыг тэр харсан.
Энэ нотолгоон дээрээ өгүүлэгч нь өөр ямар мэдэгдлийг нэмж байна вэ? (Суралцагчдын
хэлснийг доош нь цувуулж бичнэ)
Гарч болох хариулт:
--
Би архи уугаагүй байсан, Орчны харагдах байдал маш сайн байсан, Би хараа сайтай, Би
ер нь аливаа юманд амархан итгэдэг хүн биш.
Өгүүлэгч этгээд нь яагаад эдгээр мэдэгдлийг нэмж байна вэ?
Гарч болох хариулт:
--
Найдвартай эсэх талаар сонсогчид, уншигчид юу гэж бодохыг урьдчилан таамаглахын
тулд.
Өгүүлэгч этгээд нь хийж байгаа нотолгооныхоо найдвартай байдлыг харуулах шалтгааныг
нэрлэсэн байхад энэ байдал нь нотолгооны найдвартай, үнэмшилтэй байдалд хэрхэн нөлөөлж
байна вэ?
Гарч болох хариулт:
--
Хэрэв бид өгүүлэгч этгээдэд итгэх юм бол нотолгооны үнэмшилтэй, найдвартай байдал нь
нэмэгдэнэ.
Сүүлчийн хоёр мэдэгдлийг (“Би хараа сайтай”, “Би ер нь аливаа юманд амархан итгэдэг
хүн биш”) дугуйлна уу. Тунгаан бодох бүдүүвчийг хараад түүн дотор буй таван гол асуулт
буюу санаанаас алиныг нь өгүүлэгч этгээд таамаглахыг зорьж байна вэ гэдгийг хэлэхийг
суралцагчдаас хүснэ.
Гарч болох хариулт:
--
Өгүүлэгч этгээд нь нүдний хараа сайн (асуулт 1б) гэдгээ хамгаалж юманд амархан итгэдэг
хүн биш гэдгээ мэдэгдсэнээр “тухайн хүн/эх сурвалж” –ийн талаарх бодол, эргэлзээг
урьдчилан таамаглахыг хичээж байна.
Самбар дээр үлдэж байгаа хоёр өгүүлбэрийг (“Би архи уугаагүй байсан”, “Орчны харагдах
байдал маш сайн байсан”) заагаад дараах асуултыг асууна.
Эдгээр өгүүлбэр нь өгүүлэгч этгээдийн үнэмшилтэй, найдвартай байдлыг мөн нэмэгдүүлж
байна уу?
Гарч болох хариулт:
--
Тийм.
Эдгээр өгүүлбэр нь сайн харах чадвартай, бас сайн дүгнэлт гаргадаг (1б) гэдэгт итгэх
шалтгаан гаргаж ирэн бидний эх сурвалжид итгэх итгэлийг нэмэгдүүлснээр өгүүлэгч этгээдийн
найдвартай байдлыг нэмэгдүүлж байна уу?
Гарч болох хариулт:
--
Тийм.
Эдгээр хоёр өгүүлбэр нь эхний хоёроосоо ямар ялгаатай байна вэ?
Санаа авах чиглүүлэг: Эдгээр нь эх сурвалжийн хувьд тогтмол байх чанарын талаар (эхний
хоёр өгүүлбэрийн адил) өгүүлж байна уу?
Гарч болох хариулт:
--
Эдгээр өгүүлбэр нь тохиолдлын талаар мэдээлж байна.
Тунгаан бодох бүдүүвчийн хоёрдугаар асуулт буюу тухайн агуулга нь эх сурвалжийн найдвартай
байдалд нөлөөлж болох бүх нөхцөл байдлыг багтаасан гэдгийг хэлээрэй. Тухайн нөхцөл
байдал нь эх сурвалжийг үнэмшилтэй, найдвартай болгодог олон хүчин зүйлийн алиных нь ч
хүчийг ихэсгэж (энэ тохиолдолд байгаа шиг) бас багасгаж болдог.
Суралцагчдаас эх сурвалжийн үнэмшилтэй, найдвартай байдлыг сулруулж болох нөхцөл
байдлын жишээнээс дурдахыг хүснэ.
Гарч болох хариулт:
--
Эмх цэгцтэй, зөв ажиглалт хийхэд бэрхшээл учруулах орчин, нөхцөл
--
Мэдрэхүй, шийдвэр гаргах чадварт сөргөөр нөлөөлөх ямар нэг бодис, бүтээгдэхүүн
хэрэглэсэн байдал
--
Дарамт шахалт, айлган сүрдүүлгэд өртөх
--
Хувийн сонирхол хэн нэгэн хүнд өртэй байх, эсвэл түүний өмнө үүрэг хариуцлага хүлээсэн
байх
--
Маш их сэтгэл хөдөлсөн байх
БАГШИЙН АНХААРАЛД:
Дээр дурдсан жишээний олонх нь тунгаан бодох бүдүүвчийн 1-р асуултад авч үзсэн эх
сурвалжийн талыг сулруулах замаар түүний найдвартай байдалд нөлөөлж байна. Харин нөхцөл
байдлын хүчин зүйлд тооцогдож байгаагийн шалтгаан бол эдгээр нь эх сурвалжийн хувьд
тогтмол байх чанар юм. Жишээ нь, хараа муутай байна гэдэг нь эх сурвалжийн найдвартай
байдалд муугаар нөлөөлнө. Дүүрэн утаатай өрөөнд байх нь найдвартай байдлыг мөн адил
сулруулж болох боловч энэ тохиолдолд энэ нь нөхцөл байдлын шалтгаанаас үүдэлтэй юм.
--
Зохих мэдээллийг хэрхэн олж авсан нь контекстийн хамгийн чухал хэсгийн нэг байх
бололцоотой гэдгийг суралцагчдад хэлнэ. Энэ нь өгүүлэгч этгээд мэдэгдлийг хийхдээ хэр
зэрэг зөв ойлголттой байна вэ гэдгийг тодорхойлдог. Энэ шалтгааны улмаас ийм нөхцөл
байдлын чанартай мэдээллийг “Зөвтгөх тайлбар” (тунгаан бодох бүдүүвчийн гуравдугаар
асуулт) гэж нэрлэдэг.
--
Одоо өмнө бэлдсэн “Зөвтгөх тайлбар ба нотлох бодит мэдээлэл” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн
7.3) - үзүүлэнгээ дэлгэж тавиад суралцагчдад түүнтэй танилцах хугацаа өгнө.
--
Зөвтгөх тайлбар ба нотлох бодит мэдээлэл материалын нэгдүгээр жишээг уншихыг
суралцагчдаас хүсээд аль өгүүлбэр нь яагаад илүү найдвартай байгааг асууна.
Гарч болох хариулт:
--
Эхний өгүүлбэр (а). Учир нь, бүх зүйл ижил тэгш гэж үзвэл, нүдээр үзсэн хүнээс
сонссоноос тухайн үйл явдалд өөрөө оролцсон байх нь илүү найдвартай.
74 75