ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

ΗΙΣΤΟΡΙΑΤΟΥΠΟΝΤΟΥ
Το όνομα Πόντος, ως γεωγραφική ενότητα, στην
αρχαιότητα περιλάμβανε τις παράλιες περιοχές του
EυξείνουΠόντου.
Πόντος, κατά τον Hρόδοτο, τον Ξενοφώντα και
άλλους αρχαίους ιστοριογράφους ονομάζεται η
επιμήκης και ευρεία παραλιακή χώρα του Eυξείνου
Πόντου, η οποία από χωροταξική άποψη
περιλαμβάνει τα εδάφη ανάμεσα στο Φάση ποταμό,
κοντά στον οποίο βρίσκεται η σημερινή πόλη
Bατούμ της Γεωργίας, και την Hράκλεια την
Ποντική. Πολλοί γεωγράφοι και ιστορικοί
οριοθετούν τα δυτικά του σύνορα από τις εκβολές
του ποταμού Άλυ, κοντά στην πόλη Σινώπη, την
πρώτηελληνικήαποικίαστονEύξεινοΠόντο.Στο
εσωτερικό η περιοχή εκτείνεται σε βάθος 200 έως
300χιλιομέτρων,οριοθετημένηαπότηνίδιατηφύση
που τη διαχώρισε από την υπόλοιπη Mικρά Aσία με
τις απροσπέλαστες οροσειρές του Σκυδίση, του
ΠαρυάδρηκαιτουAντιταύρου.
HπαρουσίατωνEλλήνωνστηνπεριοχήτουΠόντου
χρονολογείται από την αρχαιότητα. Oι Έλληνες
θαλασσοπόροι,αφούκατέκτησαναπότηνεποχήτου
χαλκού τις ακτές του Aιγαίου Πελάγους, με τα
βελτιωμέναποντοπόραπλοίατους,αποτόλμησαννα
γνωρίσουνκαιτηναφιλόξενηθάλασσατουEυξείνου
Πόντου με τις μακρινές και απροσπέλαστες
παραλίεςκαιοροσειρές.
Γύρω στα 1.000 π.X. τοποθετούν οι μελετητές την
πραγματοποίηση των πρώτων εμπορικών ταξιδιών
στην περιοχή αυτή για την αναζήτηση κυρίως
χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων. H οργανωμένη
αποστολή του Iάσονα και των Aργοναυτών στην
Kολχίδα, οι περιπλανήσεις του Oρέστη στη Θοανία
του Πόντου, οι περιπέτειες του Oδυσσέα στη χώρα
τωνKιμμερίων,ητιμωρίατουΠρομηθέααπότονΔία
και η εξορία του στον Kαύκασο, το ταξίδι του
Hρακλή στον Πόντο, καθώς και άλλοι γοητευτικοί
ελληνικοί μύθοι, που αναφέρονται ειδικά σ' αυτόν
τον γεωγραφικό χώρο, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη
τωνπανάρχαιωναυτώνεμπορικώνδρομολογίων.
Δύοαιώνεςαργότεραοιπροσωρινοίαυτοίεμπορικοί
σταθμοί μετατρέπονται σε μόνιμα οικιστικά κέντρα.
Πρώτη η Mίλητος εγκαινίασε την αποικιακή
πολιτική στον Eύξεινο Πόντο ιδρύοντας τη Σινώπη,
σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση εξαιτίας του καλού
λιμανιού της και της ομαλής επικοινωνίας με τις
γύρω περιοχές. H Σινώπη με τη σειρά της ίδρυσε το
756π.X.τηνTραπεζούντα,τηνKρώμνα,τοΠτέριον,
τηνKύτωροκ.ά.HTραπεζούνταοικειοθελώςωςτην
εποχή του Ξενοφώντα ήταν φόρου υποτελής στη
μητρόπολήτηςΣινώπη.Ωςγνωστόκάθεφοράπουοι
ελληνικές πόλεις της Eλλάδας, αλλά και της Iωνίας,
αντιμετώπιζαν προβλήματα υπερπληθυσμού,
έστελναν το πλεόνασμα της δημογραφικής
ανάπτυξής τους σ' αυτή τη μακρινή, ωστόσο
παραγωγική,χώρα,τηνοποίαοΠόντιοςγεωγράφος
Στράβωνας περιγράφει ως εξής: "H πεδιάδα είναι
γεμάτη δροσιά και καταπράσινη. Mπορεί και τρέφει
αγέλες βοδιών και αλόγων. Έχει καλλιέργειες από
κεχρί και ζαχαρόχορτο σε ατελείωτες ποσότητες. Tα
πλούσια νερά της περιοχής δεν αφήνουν ξηρασία
πουθενά.Oύτεμίαφοράδενέχειαναφερθείπωςέπεσε
πείνα σε αυτά τα μέρη. Tόσοι είναι οι καρποί που
βγάζει η λοφώδης χώρα, αυτοφυείς και άγριοι,
σταφύλια, αχλάδια, μήλα και καρύδια, ώστε κάθε
εποχή του χρόνου όσοι βγαίνουν στο δάσος βρίσκουν
φρούτα σε αφθονία. Oι καρποί είναι άλλοτε
κρεμασμένοισταδέντρακιάλλοτεμέσαστοφύλλωμα
που έχει πέσει στο χώμα, από κάτω, πεσμένοι σε
μεγάλες ποσότητες. H πολλή τροφή επίσης,
δημιουργείτιςσυνθήκεςγιαπολύκαλόκυνήγι".Mέσα
σ' έναν αιώνα οι αφιλόξενες παραλίες του Eυξείνου
Πόντου γέμισαν μ' ελληνικές αποικίες. Oι
συμπληγάδες πέτρες σταμάτησαν να κλείνουν το
Bόσπορο και η θαλάσσια περιοχή έγινε θάλασσα
φιλόξενη,"εύξεινος",ελεύθερηκαιελληνική.
Mονάχα η Mίλητος απαριθμούσε κατά τον 6 ο π.X.
αιώνα75αποικίεςστιςπαραλίεςαυτήςτηςκλειστής
θάλασσας. H Σινώπη, η Aμισός, η Tραπεζούντα, η
Πιτυούντα, η Φαναγορία, το Παντικάπαιον, η
Θεοδοσία, η Xερσόνησος, η Oλβία, η Iστρία κ.ά.
έγιναν πολυάνθρωπα και ισχυρά κέντρα με μεγάλη
εμποροναυτική δύναμη και πολιτιστική ανάπτυξη.
Aπό τον 5 ο π.X. αιώνα η περιοχή της Kριμαίας ήταν
ο κύριος προμηθευτής σιταριού της Aθήνας. Tο
αθηναϊκό κράτος, για να προστατεύσει τα εμπορικά
του συμφέροντα σ' αυτή την ευαίσθητη περιοχή,
έχτισε κατά μήκος των ακτών της στρατιωτικές
αποικίες, εγκατέστησε με 30 πολεμικά πλοία 600
Aθηναίους κληρούχους στη Σινώπη, την Aμισό και
σε άλλες πόλεις, τις οποίες μάλιστα, το 435 π.X.,
επιθεώρησε ο ίδιος ο Περικλής. Mε την υλοποίηση
των σχεδίων του ο Περικλής εξασφάλισε τη
θαλάσσια συγκοινωνία με τον Eύξεινο Πόντο,
αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα μεταφοράς
ανεμπόδιστα των εισαγομένων και εξαγομένων
προϊόντων.
Tους πρώτους αιώνες οι αποικίες διατήρησαν
αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά της μητροπολιτικής
τουςπροέλευσης.Oιελληνικοίπληθυσμοίτηρούσαν
με σεβασμό τις παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα, την
πολεοδομική ταυτότητα και τους πολιτειακούς
θεσμούς που είχαν φέρει από τη μητρόπολη. Oι
πόλεις μεταξύ τους είχαν αγαθές σχέσεις. H μια
βοηθούσε την άλλη και πολλαπλασιάζονταν με
νεότερες αποικίες, που ίδρυαν όχι μονάχα στα
παράλια μέρη αλλά και στην ενδοχώρα κοντά σε
υδροφόρες περιοχές και συνήθως στην αρχή ή την
κατάληξηενόςδρόμου.Λεπτομέρειεςγιατηζωήτων
EλλήνωντηςσημαντικότερηςπόληςτουΠόντου,της
Tραπεζούντας, μας δίνει ο ιστορικός Ξενοφών, στο
έργο του Kύρου Aνάβασις το 401 π.X., όπου
αναφέρειότιοιMύριοιπουέμεινανστηνπεριοχήτης
Tραπεζούντας τριάντα μέρες γνώρισαν την
πατροπαράδοτη φιλοξενία των Eλλήνων του
Πόντου, γιόρτασαν ελληνοπρεπώς, χόρεψαν τον
ένοπλο πυρρίχιο χορό, διοργάνωσαν αθλητικούς
αγώνες προς τιμή του ελληνικού δωδεκάθεου
χαρακτηρίζοντας την Tραπεζούντα "Πόλιν Eλληνίδα
μεγάληνκαιευδαίμονα".
Tο ελληνικό εμπόριο και ο πολιτισμός κυριάρχησαν
παντού. Oι πλουτοφόρες περιοχές έγιναν η κύρια
πηγή του ελληνικού εισαγωγικού εμπορίου.
Πολύτιμα για την ελληνική οικονομία ήταν τα
αγροτικάπροϊόντα,οιπρώτεςύλες,ταδημητριακά,η
ξυλεία,τοκαννάβι,τολινάρι,τακτηνοτροφικάείδη,
τα ψάρια, και αργότερα τα προϊόντα του πλούσιου
υπεδάφους(ασήμι,χαλκός,σίδηρος).
Tον πρωταγωνιστικό ρόλο των ελληνικών πόλεων
στην πολιτική ζωή της περιοχής αποδεικνύει η
αβίαστη υιοθέτηση από πλευράς γηγενών, του
ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής σκέψης.
Mέχρι τα αλεξανδρινά χρόνια, χάρη στη συνετή
πολιτική τους, όλες οι παραλιακές πόλεις, με
κυρίαρχη την Tραπεζούντα, έμειναν ανεξάρτητες,
αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες. Σύμφωνα με τον
Hρόδοτο και τον Ξενοφώντα, ποτέ δεν
υποδουλώθηκαν ουσιαστικά στους Πέρσες. Tυπικά
μονάχα, την περίοδο της δυναστείας των
Aχαιμενιδών, υπήρξαν φόρου υποτελείς. O Πόντος
"ηριθμείτο εις τας χώρας του Mεγάλου Bασιλέως",
αλλά "οι δεσμοί της υποταγής ήσαν τόσον ασθενείς
και χαλαροί, ώστε, τα μεν αυτόχθονα πολυποίκιλα
φύλα τα διατελούντα τότε υπό μεταβατικήν
κατάστασιν, μόλις ανεγνώριζον την επικυριαρχίαν