Cơ sở lý thuyết hóa hữu cơ - Hợp chất hữu cơ Hiđrocacbon Tác giả Đỗ Thị Thuý Vân - Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng

nguyên tử oxi, hay trong ion amoni (NH 4 + ), trong đó liên kết phối trí được tạo
thành giữa proton (ion H + ) và nguyên tử nitơ.
Các liên kết phối trí cũng được tạo ra trong các hợp chất thiếu điện tử, chẳng
hạn như trong clorua berili rắn (BeCl 2 ), trong đó mỗi nguyên tử berili được liên
kết tới bốn nguyên tử clo, hai với liên kết cộng hóa trị thông thường và hai với liên
kết phối trí, điều này sẽ tạo cho nó một cặp tám (octet) ổn định của các electron.
Các liên kết phối trí cũng có thể tìm thấy trong các phức chất phối trí có sự
tham gia của các ion kim loại, đặc biệt nếu chúng là các ion kim loại chuyển tiếp.
Trong các phức chất này, các chất trong dung dịch hoạt động như các bazơ Lewis
và cung cấp các cặp electron tự do của chúng cho ion kim loại, trong lượt nó hoạt
động như các axit Lewis và nhận các electron. Các liên kết phối trí tạo ra các hợp
chất gọi là phức chất phối trí, trong khi chất cung cấp electron được gọi là các
phối tử.
Có rất nhiều chất với các nguyên tử có các cặp electron cô độc, chẳng hạn
oxi, lưu huỳnh, nitơ và các halogen hay các ion halogenua, mà trong dung dịch có
thể cung cấp các cặp electron để trở thành các phối tử. Một phối tử thông thường
là nước (H 2 O), nó sẽ tạo thành các phức chất phối trí với bất kỳ ion kim loại ngậm
nước nào. Chẳng hạn Cu 2+ , để tạo ra [Cu(H 2 O) 6 ] 2+ trong dung dịch nước. Các phối
tử đơn giản khác là amoniac (NH 3 ), các ion florua (F - ), clorua (Cl - ) và xianua
(CN).
Liên kết phối trí là một loại liên kết cộng hoá trị mà cả cặp electron liên kết
do một nguyên tử cung cấp, như liên kết N-O hoặc S-O trong triankylamin oxit
cũng như trong diankyl sunfoxit:
R
R
R
N
O
S
O
R
Liên kết phối trí cũng có thể hình thành giữa hai phân tử như:
H 3 N: + B(CH 3 ) 3 H 3 N B(CH 3 ) 3
3.3. Các loại liên kết yếu
3.3.1. Liên kết hydro
3.3.1.1. Bản chất của liên kết hydro
Liên kết hydro là liên kết hình thành giữa hai nguyên tử có tính âm điện
qua nguyên tử hidro. Ở đây, nguyên tử hidro đóng vai trò cầu nối. Liên kết hydro
có bản chất tĩnh điện và theo một số dữ kiện mới, người ta thấy nó có phần do tạo
phức cho nhận, ví dụ: H-F...H-F.
Liên kết hydro là liên kết yếu, chỉ vào khoảng 5kcal/mol
Muốn có liên kết hydro X-H...Y, X và Y phải là các nguyên tử có độ âm
điện lớn và kích thước nhỏ, X có liên kết cộng hoá trị với H và Y phải có đôi điện
R
49