Bir adam kendisine çocuk veren kadından ayrılmak isterse ... - MÜZE

ygarlık tarihinin mimarları için pek çok “adres”
verilebilir. Ama yazılı belgeler, “Sümerler” diyor.
Uygarlık tarihini, daha net deyişle tarihi Sümer’den
başlatıyor. Neden mi! Bundan 6 bin yıl önce Dicle
ve Fırat nehirleri arasındaki bereketli topraklarda yaşayan Sümerler,
önce bataklıkları kurutup şehirler kurdular. Sonra bu şehirleri surlarla
çevirdiler. Kanallar, barajlar ve bentlerle selleri önlediler, tarımı geliştirdiler.
Tekerleği tarımda kullandılar, daha da önemlisi çivi yazısını
icat ettiler. Üstelik, ilk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik, ilk
astronomi bilgileri de Sümerler’e ait.
Bu kadar da değil. Uygarlık tarihinin mimarları Sümerler yaşamlarına
dair hemen hemen her şeyi kilden yaptıkları tabletlere kaydedip,
arşivlerde ve kütüphanelerde sakladılar. 19.yüzyıl ortalarında Mezopotamya
tepelerinde yapılan kazılarda çıkartılan tabletlerdeki yazılar,
uzun süren eziyetli çalışmalar sonunda deşifre edildi. Tabletler, çoktan
unutulmuş bir medeniyetin içinde bir kültürün doğuşunun hikayesini
anlatıyordu.
O tabletleri elden geçiren... Okuyan... Tasnif eden... Kısacası
Sümerler’in olağanüstü uygarlık serüvenini gün ışığına çıkaranlardan
biri Muazzez İlmiye Çığ’dı. Türkiye’nin öncü, dünyanın da sayılı
Sümerologlarından biri olan Muazzez İlmiye Çığ, hayatını buna adadı.
Sümer, Akad ve Hitit dillerinde yazılmış on binlerce tableti temizleyip,
sınıflandırıp numaralandırdı. 74 bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler
arşivini oluşturdu. 7 bin tabletin kopyasını yapıp katalog halinde
yayımladı.
Müze Dergi’nin bu sayısı için Muazzez İlmiye Çığ ile konuştuk. Bize
hem Sümerler’i hem de kendi serüvenini ve son kitabını anlattı.
MÜZE DERGİ: Sümerler Mezopotamya’ya nereden gelmişler?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Orta Asya’dan gelmiş olabilecekleri söylendi.
Hatta bir Fransızca kitapta Sümerlerin Orta Asya’dan gelmiş
olabileceği, dillerinin Ural-Altay dilleri grubundan olmuş olabileceği
yazıldı. Atatürk de okuyor bu kitabı ve bu satırların yanına ‘ÖNEMLİ’
diye bir not düşüyor. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi kurulunca, orada
Asuroloji yerine bölümün adını Sümeroloji koyduruyor. Önce
Asurlar’ın sonra Sümerler’in dili çözüldü. Çünkü onların dili Sami
dildi, yani Araplar’ın dili gibi Akadça kökünden. Sonra adamlar dediler
ki, Sümerler’in dili hiçbir dile benzemiyor ve nereden geldikleri belli
değil. Şimdi genel olarak Batı’da düşünce bu. Ama ben yaptığım
çalışma ile Sümerler’in Orta Asya’dan oraya geldiğini gösterdim. Ural
Altay dillerinde Japonca’da ve Korece’de kökleri ve anlamları aynı olan
bin kadar kelime var... Daha sonra, bazı araştırmacılar, buldukları bu
kökleri, M.Ö. 7000’e kadar götürdüler. Ve bu kelimelerin içinde yarı
yarıya Sümerler’in kullandığı kelimeler bulundu. Bunlar tarımla, hayvancılıkla,
tekstille ilgili kelimeler. Yani Orta Asya’da o zaman bunlar
var ve Sümerler de bunlarla birlikte gelmişler.
Daha sonra matematik, astronomi ve yazıyı
buluyorlar. Türkmenistan’da bir taş buldular,
onu da M.Ö. 6000 yılına götürüyorlar, üzerinde
Sümerlerin ilkyazı işaretlerinden bazılarını
buldular...”
MÜZE DERGİ: Sümerler’de gündelik hayat,
örgütlenme nasıl?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Muazzam bir örgütlenme
var tabii. Şehirler yapmışlar, tarlalar var.
Bentler, barajlar, kanallar yapmışlar. O kanalları
hem tarım hem ulaşım için kullanmışlar.
Ulaşımda kanalları kim, nasıl kullanacak ayrıca
şartları var. Yani her şeyi düzenlemişler. Bu
kanallardan bazıları yelkenliyle, bazıları kürekle
geçiyor. Bazıları da kıyıdan halatlarla çekiliyor.”
MÜZE DERGİ: Tapınakları var, onları nasıl
kullanıyorlar?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Her tanrıya ev yapmışlar.
Nasıl insanların evi var, tanrıların da evi
16
A variety of theories exist as to the historic origin of
civilization. But, earliest written documents in history
point out to the Sumerians, as the first architects
of civilization. The Sumerians, who lived on
the fertile soil between the rivers Tigris and
Euphrates 6000 years ago, drained the
marshes for agriculture, established
cities and surrounded them with
walls, protected them from
floods by building canals and
dams, developed trade, created
industries, includ- ing weaving,
leatherwork, metalwork, masonry
and pottery. They used the wheel in agriculture
and pottery and, most importantly, they invented
Cuneiform, the oldest example of writing on earth.
They delivered the earliest examples of written law, invented the first
calendar, and forged the first notions of mathematics and astronomy.
Moreover, they put everything on record in archives and libraries consisting
of inscribed clay tablets. Scholars were eventually able to decipher,
through laborious and burdensome efforts, the tablets unearthed
at excavations performed on the hills of Mesopotamia, from the mid
19 th century on. The tablets were indeed revealing the story of the birth
of a culture within a long forgotten civilization.
One of the scholars who examined, read, classified, in other words,
who brought to the daylight the extraordinary historical adventure of
the Sumerian civilization is Muazzez İlmiye Çığ, Turkish archaeologist
and historian who devoted her life to the study of Sumerian culture.
Turkey’s foremost Sumerologist and one of the world’s leading scholars
in this field, she cleaned, classified and labelled ten thousands of
tablets in Sumerian, Akkadian and Hittite languages. She forged an
archive consisting of 74 thousand cuneiform tablets, and published a
catalogue consisting of copies of 7 thousand tablets.
We spoke to Muazzez İlmiye Çığ on behalf of MÜZE DERGİ. She told us
about the Sumerians, her personal journey and her latest book.
MÜZE DERGİ: Where did the Sumerians come from to Mesopotamia?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “A theory exists that they may have come from
Central Asia. There is a French book pointing out to the possibility that
they may have come from Central Asia and that their language may
belong to the Ural-Altaic group of languages. Atatürk who read that
book wrote down the note “IMPORTANT” next to the related passage.
Following the establishment of the Faculty of Language, History and
Geography, he suggested that the department dedicated to the study
İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Şark Eserleri Müzesi’nde sergilenen
ve M.Ö. 18. yüzyıla tarihlenen Eski Babil dönemine ait
olan bu yazıt dünyanın bilinen en eski aşk şiiri olarak
değerlendiriliyor. Sümer inancına göre toprağın bereketini ve
döl yatağının verimli olmasını sağlamak amacıyla kralın yılda
bir kez bereket ve aşk tanrıçası İnanna yerine bir rahibe ile
evlenmesi kutsal bir görevdi. Bu şiir, büyük olasılıkla kral
Suşin için seçilmiş bir gelin tarafından, yeni yıl bayramını
kutlama töreninde söylenmek üzere kaleme alınmıştı ve
ziyafetlerde, şölenlerde müzik, şarkı ve dans eşliğinde
söyleniyordu (solda).
Lagaş Şehir Beyi Ur Baba’ya ait çivi şeklinde yapı kitabesi,
M.Ö. 22. yüzyıl (üstte).
This epigraph dated 18 th century BC on display at the
İstanbul Archaeological Museums Ancient Near East
Museum, is considered history’s first known love poem.
According to Sumerian belief, it was a sacred duty for
the king to marry, once a year, a priestess representing
the goddess of love and fertility, Inanna. This poem was
probably written to be recited by a bride priestess chosen
for king Sushin, during the New Year festival celebrated with
music, song and dance (on the left).
A nail-shaped building inscription belonging to Lagash City
Lord Ur Baba, 22 nd century BC (above).