giorgi gedeniZe
giorgi gedeniZe
giorgi gedeniZe
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
kompaqtur obieqtebSi TermobirTvuli reaqciebi aRar mimdinareobs. Sesabamisad,<br />
isini anaTeben Zalian sustad narCeni siTbos xarjze (TeTri jujebi<br />
da neitronuli varskvlavebi) an absoluturad qvrebian (Savi xvrelebi).<br />
Cineli astronomebis CanawerebSi aRwerilia bolo aTaswleulis yvelaze<br />
kaSkaSa zeaxali varskvlavi, romelic<br />
afeTqda 1054 wels. dRes am adgilas<br />
daikvirveba kiborCxalas nisleuli –<br />
nivTiereba, romelic gaifanta giganturi<br />
varskvlavis afeTqebisas (sur. 25.1).<br />
nisleulis centralur ubanSi aRmoCenilia<br />
pulsari – swrafad mbrunavi neitronuli<br />
varskvlavi, romelic am zeaxali<br />
afeTqebis kompaqturi narCenia.<br />
zeaxali varskvlavis afeTqebisas warmoqmnilma<br />
nisleulma, varskvlavTSorisma<br />
mtverma da molekulurma Rrublebma<br />
sur. 25.1. kiborCxalas nisleuli,<br />
romlis centrSi aRmoCenilia neitronuli<br />
varskvlavi.<br />
SeiZleba dasabami miscen axali varskvlavis<br />
warmoSobas. am SemTxvevaSi niv-<br />
Tiereba kvlav ikumSeba da ibadeba axali<br />
varskvlavi. aseTi qronologiiT varskvlavebs<br />
vyofT Taobebad. magaliTad, mze aris mesame Taobis varskvlavi.<br />
es niSnavs, rom mzemde iarseba orma varskvlavma, romlebmac amowures<br />
sawvavi da afeTqdnen. savaraudod, isini iyvnen mzeze gacilebiT ufro masiuri<br />
varskvlavebi, romelTa sicocxlis xangrZlivobac ar aRemateboda<br />
miliard weliwads.<br />
<br />
1. romeli tipis varskvlavebia gavrcelebuli yvelaze<br />
ufro didi raodenobiT samyaroSi daasabuTeT, ratom<br />
fiqrobT ase.<br />
mzis centrSi mimdinare TermobirTvuli<br />
reaqciebis pirdapiri dakvirveba<br />
SeuZlebelia. magram TermobirTvuli<br />
reaqciebis siCqaris dadgena SesaZlebelia<br />
am reaqciebis dros warmoqmnili<br />
neitrinoebis meSveobiT. esaa nawilakebi,<br />
romlebic TiTqmis daubrkoleblad<br />
gamodian mzis zeda fenebSi da aRweven<br />
dedamiwamde. neitrinos deteqtireba<br />
xdeba specialur observatoriebSi, romlebic<br />
xSirad Rrmad miwis qveSaa ganlagebuli.<br />
25.2 suraTze gamosaxulia<br />
erT–erTi aseTi observatoriis suraTi,<br />
romelic samxreT polusTan aris ganlagebuli.<br />
neitrino _ umuxto da umaso<br />
elementaruli nawilaki, romelic<br />
sustad moqmedebs nivTierebaze.<br />
sur. 25.2. neitrinuli observatoria<br />
samxreT polusze: yinulis kubi. neitrinos<br />
deteqtori CaSvebulia 2.5 km<br />
siRrmis yinulis SaxtaSi.<br />
25