20.01.2015 Views

giorgi gedeniZe

giorgi gedeniZe

giorgi gedeniZe

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

dakvirvebiTi faqti, romelic mogvianebiT<br />

eqsperimentulad dadasturda. dReisaTvis<br />

kvlevis sagans warmoadgens didi afeTqebis<br />

Teoriis sawyisi etapi, is pirveladi mcire<br />

moculoba saidanac warmoiqmna samyaro.<br />

romeli wertilis irgvliv farTovdeba<br />

samyaro<br />

SekiTxva bunebrivad warmoiqmneba sityva<br />

afeTqebis gamoyenebis Sedegad. Tumca, unda<br />

aRiniSnos, rom didi afeTqebis modelSi,<br />

sivrcis gafarToeba ufro metad gvagonebs<br />

rezinis zedapiris gafarToebas buStis<br />

gabervisas, rodesac zedapiri farTovdeba<br />

yovel wertilSi (sur. 30.1).<br />

didi afeTqebis Teoria winaswarmetyvelebs<br />

samyaros sxvadasxva mdgomareobas, rodesac<br />

gafarToebis Sedegad samyaroSi ecema<br />

nivTierebis saSualo simkvrive da temperatura.<br />

Sesabamisad samyaro evoluciis ganmavobaSi<br />

gaivlis sxvadasxva epoqebs. pirobi-<br />

Tad SesaZlebelia gamoiyos ramodenime ZiriTadi epoqa.<br />

1. pirveladi epoqa (10 –44 –10 –12 wami).<br />

samyaros gafarToeba daiwyo e.w. plankis masStabebidan, rodesac samyaros<br />

asaki iyo T∼10 –44 wami da zoma L∼10 –35 metri. amaze ufro mcire manZilebze<br />

da adreul periodSi irRveva mizez–Sedegobrioba da aRar muSaoben<br />

CvenTvis cnobili fizikis kanonebi. amitom, dRevandeli warmodgenebiT,<br />

SekiTxvas ra iyo manamde ekargeba azri. xanmokle pirveladi swrafi gafarToebis<br />

Semdeg samyaros energiidan gaCnda materia. drois am moments<br />

cxeli samyaros dabadebas vuwodebT. Semdgomi gafarToebisas samyarom<br />

gaagrZela gacieba, ris Sedegadac epoqis bolos gaerTianebuli urTierTqmedebis<br />

Zalidan gamoiyo oTxi fundamenturi urTierTqmedeba: gravitaciuli,<br />

eleqtromagnituri, susti da Zlieri.<br />

2. adreuli samyaro (10 –12 wami – 380 000 weli)<br />

samyaros temperatura ecema da SesaZlebeli xdeba CvenTvis cnobili<br />

sur. 30.1. samyaros gafarToeba<br />

sqematurad SegviZlia SevadaroT<br />

rezinis buStis zedapiris<br />

gafarToebas misi gabervisas.<br />

zedapirze arsebuli wertilebi<br />

(galaqtikebi) Tanabrad Sordebian<br />

erTmaneTs. am SemTxvevaSi<br />

rezinis zedapiri farTovdeba<br />

yvela wertilSi.<br />

rekombinacia: procesi, rodesac ioni<br />

CaiWers eleqtrons da warmoiqmneba<br />

neitraluri atomi. protonis rekombinaciis<br />

Sedegad miiReba neitraluri<br />

wyalbadis atomi.<br />

elementaruli nawilakebis dabadeba.<br />

Semdgomi gaciebis periodSi<br />

warmoiqmnebian protonebi da neitronebi,<br />

romlebic mogvianebiT<br />

erTmaneTs uerTdebian da qmnian<br />

mcire raodenobiT wyalbadze mZime<br />

qimiuri elementebis birTvebs. epoqa<br />

mTavrdeba rodesac samyaros temperatura ecema 4000 kelvinamde, rodesac<br />

iwyeba wyalbadis ionebis rekombinacia da samyaro xdeba gamWvirvale.<br />

3. bneli epoqa (380 000 weli – 150 milioni weli)<br />

bnel epoqaSi nivTiereba neitraluri airis saxiTaa gavrcelebuli samyaros<br />

mTels moculobaSi. am airis temperatura imdenad dabalia, rom is<br />

aRar anaTebs, anu samyaroSi ar gvaqvs mnaTobebi. am faqtis gamo samyaros<br />

ganviTarebis am etaps bneli epoqa ewodeba.<br />

30

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!