De WGBO - DSpace at Open Universiteit
De WGBO - DSpace at Open Universiteit
De WGBO - DSpace at Open Universiteit
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Palli<strong>at</strong>ieve zorg is de zorg voor p<strong>at</strong>iënten wanneer behandeling niet meer gericht is op<br />
genezing of levensverlenging, maar op stervensbegeleiding en verlichten van het lijden.<br />
Een belangrijk onderdeel van palli<strong>at</strong>ieve zorg is intensieve pijn- en symptoom bestrijding,<br />
soms met mogelijk risico van levensbekorting als weliswaar niet beoogd maar wel voorzienbaar<br />
neveneffect. Wanneer de hulpverlener daarentegen opzettelijk een te hoge dosis<br />
pijnmedic<strong>at</strong>ie geeft om het overlijden van de p<strong>at</strong>iënt te bespoedigen, is er geen sprake<br />
meer van normaal medisch handelen, maar van opzettelijke levensbeëindiging.<br />
Een bijzondere vorm van palli<strong>at</strong>ieve zorg is de palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie (ook wel terminale<br />
sed<strong>at</strong>ie genoemd): het door middel van sed<strong>at</strong>iva tijdelijk of continu ‘opzettelijk verlagen<br />
van het bewustzijn van de p<strong>at</strong>iënt in de la<strong>at</strong>ste levensfase.’ 41<br />
Doel van het verlagen van het bewustzijn is om ernstig lijden van de p<strong>at</strong>iënt zoals bij<br />
pijn, dyspnoe en delier te verlichten wanneer conventionele behandelingen niet effectief<br />
zijn of onaanvaardbare bijwerkingen hebben. Bij diep en continu sederen tot aan het<br />
overlijden vindt geen kunstm<strong>at</strong>ige toediening van voeding en vocht pla<strong>at</strong>s. Palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie<br />
wordt meestal toegepast in de la<strong>at</strong>ste levensdagen van de p<strong>at</strong>iënt; de tijdsduur tussen<br />
het starten van de sed<strong>at</strong>ie en het moment van overlijden bedraagt zelden meer dan drie tot<br />
vijf dagen. <strong>De</strong> p<strong>at</strong>iënt sterft uiteindelijk aan zijn ziekte en niet aan de sed<strong>at</strong>iva; er is sprake<br />
van een n<strong>at</strong>uurlijke doodsoorzaak.<br />
Tot voor kort is er de nodige discussie geweest over de verhouding tussen palli<strong>at</strong>ieve<br />
sed<strong>at</strong>ie en opzettelijk levensbeëindigend handelen, vooral euthanasie, ofwel levensbeëindiging<br />
op verzoek. 42<br />
Palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie werd wel verkapte euthanasie genoemd, ‘slow euthanasia’, of een<br />
sluiproute naar levensbekorting. Legema<strong>at</strong>e wijst op de verschillen tussen palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie<br />
en euthanasie; zo is palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie, in tegenstelling tot euthanasie, in principe<br />
reversibel. Palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie heeft als zodanig geen levensbekortend effect, euthanasie<br />
nadrukkelijk wel. In dit verband haalt hij een kernachtig cita<strong>at</strong> aan van Broeckaert, die in<br />
2003 over palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie in rel<strong>at</strong>ie tot euthanasie opmerkte: “Er wordt gestorven, niet<br />
gedood.” 43<br />
Van belang in dit verband is ook de in 2005 gepubliceerde KNMG-richtlijn palli<strong>at</strong>ieve<br />
sed<strong>at</strong>ie. Hierin wordt met nadruk gesteld d<strong>at</strong> palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie zich duidelijk onderscheidt<br />
van euthanasie doord<strong>at</strong> palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie niet gericht is op het bekorten van het<br />
leven. Palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie die op juiste wijze, dus geproportioneerd, wordt uitgevoerd leidt<br />
niet tot levensbekorting en behoort tot normaal medisch handelen. 44<br />
Op alle hierboven genoemde vormen van als normaal medisch handelen aangemerkte<br />
handelingen rond het levenseinde zijn de in het vorige hoofdstuk besproken <strong>WGBO</strong> bepalingen<br />
van toepassing, zoals die op het gebied van inform<strong>at</strong>ie en toestemming van de<br />
p<strong>at</strong>iënt of diens vertegenwoordiger, handelen volgens het goed hulpverlenerschap op basis<br />
van de medisch-professionele standaard etcetera.<br />
41<br />
Commissie landelijke richtlijn palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie, KNMG-richtlijn palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie, 2005, p. 5.<br />
42<br />
J. Legema<strong>at</strong>e, Levensbeëindiging of stervensbekorting? Rechtsgeleerd Magazijn Themis 2006, nr. 1, p.<br />
15-16.<br />
43<br />
J. legema<strong>at</strong>e, o.c. 2006 (Medisch handelen), p. 26. B. Broeckaert, Palli<strong>at</strong>ieve zorg en euthanasie: altern<strong>at</strong>ieven?,<br />
in M. Adams, e.a., Euthanasie. Nieuwe knelpunten in een voortgezette discussie. Kampen: Kok,<br />
2003, p. 61-84.<br />
44<br />
Commissie landelijke richtlijn palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie, KNMG-richtlijn palli<strong>at</strong>ieve sed<strong>at</strong>ie, 2005, p. 51.<br />
13
Change language