De WGBO - DSpace at Open Universiteit

ziging van art. 10 van de Wet op de Lijkbezorging en trad op 1 juni 1994 in werking. 92
Volgens deze procedure dient de arts in geval van toepassing van levensbeëindiging geen
verklaring van natuurlijke dood af te geven, maar het geval te melden aan de gemeentelijk
lijkschouwer en een uitgebreide lijst van “aandachtspunten” in te vullen.
De lijkschouwer stuurt de melding door naar het Openbaar Ministerie, dat vervolgens,
na toetsing aan wettelijke normen en jurisprudentie, beslist of de betrokken arts al dan
niet strafrechtelijk vervolgd wordt. De meldingsprocedure bevat geen materiële normen,
geen voorwaarden voor straffeloosheid, het is vooral een procedurele regeling. Met de
meldingsprocedure zijn de volgende doelen nagestreefd: een uniforme wijze van melden
en afhandelen van levensbeëindigend handelen van artsen; meer openheid van zaken door
artsen over hun levensbeëindigend handelen; het bevorderen van het in acht nemen van
de zorgvuldigheidseisen bij levensbeëindigend handelen. 93 Bij de parlementaire behandeling
van het wetsvoorstel dat de meldingsprocedure wettelijk vastlegde, bleek dat er veel
bezwaar bestond tegen het opnemen van levensbeëindiging op verzoek en levensbeëindiging
zonder verzoek in een en dezelfde meldingsprocedure. Dit zou onbedoeld de indruk
kunnen wekken dat levensbeëindiging zonder verzoek – net als levensbeëindiging op
verzoek – gelegitimeerd werd. Meermalen werd de vraag gesteld of de meldingsprocedure
niet in strijd was met het het beginsel van nemo tenetur, het beginsel dat een verdachte
niet hoeft mee te werken aan zijn eigen veroordeling. Even zoveel keren antwoordden de
ministers dat naar hun mening in casu geen sprake was van schending van dit beginsel. 94
Ook in de literatuur was kritiek op het onderbrengen van levensbeëindiging op verzoek
en levensbeëindiging zonder verzoek in hetzelfde wettelijke regime en in dezelfde procedure:
Leenen was van mening dat euthanasie en hulp bij zelfdoding, waar steeds het vezoek
van de patiënt centraal staat, op geen enkele wijze, zelfs niet procedureel zouden
moeten worden vermengd met ongevraagde levensbeëindiging. 95
Er klonken ook positieve geluiden: zo vond Spreeuwenberg het terecht dat de regering
de nadruk legde op de toetsing van de zorgvuldigheid. Hij noemde het voorstel een “behendig
laveren tussen de Scylla van de plicht van de overheid menselijk leven te beschermen
en de Charybdis om artsen in staat te stellen – als het niet anders kan – ondraaglijk
lijden te bekorten.” 96
Eind 1996 werden door Van der Maas en Van der Wal de resultaten gepubliceerd van
een evaluatieonderzoek naar de praktijk van de meldingsprocedure. 97 Doel van de evaluatie
was te onderzoeken of de meldingsprocedure funtioneerde en in hoeverre de doelstellingen
van de meldingsprocedure waren bereikt. Een belangrijke uitkomst van het onderzoek
was dat er een duidelijke toename was van het aantal meldingen van euthanasie
92 Besluit van 29 april 1994, Stb. 1994, 321.
93 A. Kors, o.c. 1998, p. 49.
94 Voor de parlementaire behandeling zie: H.A.M. Weyers, o.c. 2002, p. 262-268. Voor een uitgebreide
bespreking van de vraag hoe de meldingsprocedure zich verhoudt tot het nemo tenetur beginsel zie Dorscheidt,
o.c. 2006, p. 196-202. Daar komt ook aan de orde dat deze problematiek inmiddels enkele keren
aan de nationale rechter is voorgelegd; in die gevallen werd geoordeeld dat er geen sprake was van onverenigbaarheid.
95 H.J.J. Leenen, o.c. 1994, p. 305-306.
96 C. Spreeuwenberg, Toetsing van levensbeëindigend handelen, Medisch Contact 46, 1991, p. 1399.
97 P.J. van der Maas, G. van der Wal, o.c. 1996. Ook: G. van der Wal, P.J. van der Maas, Empirisch onderzoek
naar euthanasie en andere medische beslissingen rond het levenseinde en naar de meldingsprocedure
euthanasie, in J. Legemaate, R.J.M. Dillmann, e.a., Levensbeëindigend handelen door een arts: tussen
norm en praktijk, Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum, 1998, p. 175-203.
26