De WGBO - DSpace at Open Universiteit

zich hierbij af: sommige auteurs hadden de voorkeur voor het hanteren van vaste leeftijdsgrenzen
bij een trapsgewijze toekenning van meer bevoegdheden. Zij benadrukten
het voordeel van rechtszekerheid en duidelijkheid hiervan. 5
Een groter aantal auteurs was voorstander van een flexibel, materieel criterium; zij wilden
een toekenning van bevoegdheden van minderjarigen koppelen aan de ontwikkeling
van hun persoonlijkheid en geleidelijk groeiend inzicht. 6 In de in 1990 verschenen Modelregeling
Arts-Patiënt, van de KNMG en het Landelijk Patiënten/Consumenten Platform
werd zelfs voorgesteld om aan elke minderjarige patiënt, die in staat kon worden
geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen terzake, dezelfde rechten en plichten
toe te kennen als aan een meerderjarige patiënt. 7
Het uitgangspunt bij de regeling van de rechtspositie van minderjarigen in de WGBO
was de constatering dat het ouderlijk gezag bij oudere minderjarigen terugtreedt in de
mate waarin hun persoonlijkheid en het vermogen om zelf beslissingen te nemen, zich
hebben ontwikkeld. 8 De wetgever koos hierbij voor een indeling van minderjarige patiënten
in drie leeftijdscategorieën, waaraan een toenemende juridische zelfstandigheid werd
gekoppeld. Deze keuze voor vaste leeftijdsgrenzen ondervond veel kritiek ten tijde van
het ontstaan van de WGBO. 9 Er kon zo onvoldoende rekening gehouden worden met de
geestelijke ontwikkeling van de individuele minderjarige. Diens kalenderleeftijd zou geen
doorslaggevende factor, maar slechts een medebepalende factor moeten zijn.
De regering hield echter vast aan de indeling van de minderjarige patiënten in leeftijdscategorieën
met vaste leeftijdsgrenzen, en benadrukte de rechtszekerheid ervan en de
hanteerbaarheid voor de hulpverlener. 10
De drie in de WGBO gehanteerde leeftijdscategorieën zijn de volgende:
- De 16- en 17 jarigen. De rechtspositie van deze groep is in de WGBO aanzienlijk versterkt.
Zij kunnen geheel zelfstandig een geneeskundige behandelingsovereenkomst
aangaan en ook zelf de patiëntenrechten van de WGBO uitoefenen (art. 7:447 lid 1
BW). 11 Toestemming van ouders of voogd is niet vereist. Alleen bij wilsonbekwaamheid
worden zij vertegenwoordigd door hun ouders of voogd (art. 7:465 lid 2 BW).
5
Zie bijv. M. Rood-de Boer, Medische besluitvorming minderjarigen, Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht,
1988, nr.1, p. 11.
6
J.E. Doek, De minderjarige in het gezondheidsrecht: bekwaam en in staat tot een redelijke waardering van
zijn belangen?, Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 22, 1998, nr.1, p. 2-4.
7
Art. 17 van de Modelregeling Arts-patiënt; deze Modelregeling is in brochurevorm verschenen als bijlage
van Medisch Contact, 1990, nr.20.
8
Tweede Kamer 1989-1990, 21561, nr. 3 (MvT), p.19. Leenen omschrijft dit proces als volgt: “Doel van
de ouderlijke macht is niet het toekennen aan ouders van beschikkingsrecht over hun kinderen, maar het
begeleiden van de kinderen naar eigen zelfbeschikking.”: H.J.J. Leenen, o.c. 1994, p. 146-147.
9
Zie o.a.:Th.A.M. te Braake, Rechter, wetgever en minderjarige in de gezondheidszorg, Tijdschrift voor
Gezondheidsrecht 11, 1987, nr. 5, p. 310-322; L.E. Kalkman-Bogerd, De rechtspositie van de minderjarige
patiënt, Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht 12, 1990, nr. 7, p. 157-161; W.C.E. Hammerstein, De
rechtspositie van de minderjarige en medische behandeling, in J.H. Hubben, e.a., De geneeskundige behandelingsovereenkomst.
Tekst en analyse van een wetsvoorstel, Lochem: De Tijdstroom, 1990, p. 93-95;
W.G. Brands-Bottema, De minderjarige en de geneeskundige behandelingsovereenkomst, Tijdschrift voor
Gezondheidsrecht 15, 1991, nr 3, p. 129-141.
10
Tweede Kamer 1989-1990, 21561, nr. 3 (MvT), p. 19. Zie ook D.P. Engberts, o.c. 1997, p. 54.
11
Doek merkt in dit verband op dat hierdoor op 1 april 1995, de datum dat de WGBO in werking trad, het
aantal personen dat in gezondheidsrechtelijke zin bekwaam was zelfstandig in rechte op te treden met meer
dan een kwart miljoen toenam: J.E. Doek, o.c. 1998, p. 2.
5