C.M.C.-Melk Unie 25 jr. - Zuivelhistorie Nederland

17 Een coöperatief bolwerk voor de west-nederlandse
consumptiemelker
De titel van het boekje 'English, are they human?' bevat op
het eerste gezicht een vreemde vraag, waarop slechts een
bevestigend antwoord mogelijk lijkt. De vraag: 'is de Coöperatieve
Melkcentrale g.a. een coöperatie?' is al even merkwaardig.
Toch werd zij wel gesteld door coöperatoren die
bepaalde activiteiten van de C.M.C. - met name de samenwerking
met niet-coöperatieve ondernemingen - moeilijk
konden rijmen met hun beginselen. Zij beschouwden de
C.M.C. als een vreemde eend in de coöperatieve bijt. M.i.
ten onrechte.
Wat is een coöperatie en wat zijn haar beginselen? Voor zover
mij bekend, is een alom aanvaarde definitie van het begrip
coöperatie nog nimmer gegeven, maar wel wordt algemeen
aanvaard dat coöperatie een samenwerkingsvorm is
die beoogt de sociaal-economische positie van haar leden te
versterken. Sociaal omdat het niet om de belangen van enkelen,
maar om de verheffing van een groep gaat waarvan
C. R. Tybout
de leden gemeenschappelijk de verantwoordelijkheid voor
de eigen onderneming dragen; economisch omdat de coöperatie streeft naar een zo groot mogelijke
bijdrage tot de inkomensvorming van de leden. Het is bekend dat hiervoor economische
macht is vereist, die slechts door groepsvorming in grote en modern geleide coöperatieve
ondernemingen kan worden verkregen.
Over de beginselen van de coöperatie is veel getheoretiseerd. Vooral in deze tijd beseffen wij
dat bepaalde beginselen en normen relatief en vergankelijk zijn. Vanuit traditioneel gegroeide
denkbeelden kunnen de huidige ontwikkelingen op velerlei terrein niet meer worden beoordeeld.
In het bedrijfsleven zijn voortdurende aanpassing aan zich snel wijzigende omstandigheden
en een beweeglijke zakelijke en organisatorische structuur nodig om zich te kunnen
handhaven. Ook voor de coöperaties. Aloude beginselen in de coöperatieve were!d als 'één
man, één stem' en 'gelijke zakelijke behandeling van alle leden' staan op de helling en worden
door vele coöperaties niet meer toegepast. 'Vrije toe- en uittreding' is in sommige gevallen een
probleem. De wijze van de regeling van de aansprakelijkheid, van de financiering, de bevoegdheden
van en de verhouding tussen de leidende organen, zijn in discussie. Splitsing van
vereniging en onderneming van de coöpereren leden in coöperatieve vereniging en n.v. komt
bij grote coöperaties - waaronder de C.M.C. - meer en meer voor.
Zijn er dan geen coöperatieve beginselen meer? Natuurlijk wel, want anders zou de coöperatie
wel kunnen verdwijnen. Om de naam coöperatie te verdienen gelden mijns inziens nog steeds
de door Raiffeisen geformuleerde grondprincipes, namelijk 'Selbsthilfe, Selbstverantwortung,
Selbstverwaltung' hetgeen ik vrij vertaal als 'van, voor en door de leden'. Waarbij overigens
het doel van de samenwerking, met behoud van de genoemde beginselen, ook in een andere
rechtsvorm dan de coöperatieve vereniging kan worden nagestreefd.
Wanneer het aldus geschetste karakter van de coöperatie en haar grondvesten worden getoetst
aan doel en structuur van de C.M.C. hoeft er geen twijfel te bestaan over het antwoord op de
▲Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 27 versie 2011-07-01