'Een stevige basis voor persoonlijke ontwikkeling'

In de volgende paragrafen worden een aantal theorieën en onderzoeksbevindingen toegelicht, die verklaren
waarom sommige jongeren vastlopen in hun persoonlijke ontwikkeling. Logischerwijze wordt daarbij sterk
gefocust op de wisselwerking tussen neurologische, biologische en psychologische factoren en de sociale
omgeving.
2.1. De puberteit als een kwetsbare periode
Doorheen de puberteit maken jongeren de overgang van de kindertijd naar de volwassenheid. Deze periode
kenmerkt zich door belangrijke biologische, neurologische en psychosociale evoluties.
Op neurologisch gebied vinden er grote veranderingen plaats in de ontwikkeling en de organisatie van de
hersenen. Die evoluties gebeuren voor alle hersengebieden niet op hetzelfde moment, wat de gedragingen van
jongeren deels kan verklaren. Zo rijpt het gebied dat belangrijk is voor ‘emotionele kicks’ sneller dan dat dat
instaat voor het beheersen van emoties. Dit verklaart waarom jongeren graag impulsieve, gevaarlijke acties
ondernemen en minder in staat zijn om hier controle over uit te oefenen.
De prefrontale cortex* is het hersenonderdeel dat ons toelaat om onze impulsen te beheersen. Bij de
meeste jongeren is dit deel van de hersenen nog in volle ontwikkeling. Pas rond het 18e tot 25e levensjaar
is deze ontwikkeling afgerond. Daarom hebben sommige jongeren het erg moeilijk met zich concentreren, het
inschatten van de gevolgen van hun gedrag en het controleren van wat ze eruit flappen. De prefrontale cortex is
ook belangrijk bij complexe processen, zoals moeilijke rekensommen of het maken van complexe keuzes. Voor
dergelijke activiteiten moeten verschillende subgebieden van de prefrontale cortex met elkaar communiceren.
De benodigde communicatiekanalen zijn echter nog volop in ontwikkeling. Daarom ook dat jongeren het moeilijk
hebben met plannen, ordenen en abstract denken.
In de puberteit vinden er verder heel wat veranderingen plaats in de emotionele beleving en emotiegerelateerde
gebieden in de hersenen. Deze gebieden worden bij jongeren veel meer geactiveerd dan bij volwassenen, ook
in ogenschijnlijk ‘rationele’ situaties. Dit komt doordat emotionele en rationele hersengebieden op een andere
manier gaan samenwerken. Zo spelen emoties en gevoelens bij jongeren een heel belangrijke rol bij het nemen
van beslissingen. Het is voor hen moeilijk om rekening te houden met lange termijngevolgen van hun gedrag,
omdat de mogelijkheid van een snelle beloning het wint van veilige keuzes. Dit komt doordat het ‘pleziercentrum’
in de hersenen, dat erg gevoelig is voor beloning, tijdens de puberteit overactief is. Jongeren willen hun
behoeften dan ook meteen bevredigen. Bovendien hebben spannende (risico)situaties voor hen een belonend
effect. Het waarschuwingssysteem voor gevaarlijke situaties rijpt pas vanaf de late puberteit. Dit alles leidt
ertoe dat jongeren in niet-emotioneel prikkelende situaties risico’s goed kunnen inschatten en redeneren over
verschillende uitkomsten. Zodra er een beloningsgevoel (in de breedste zin van het woord) in zicht is, worden de
emotiecentra echter hyperactief. Een gevolg hiervan is
dat positieve feedback meer hersenactiviteit geeft
dan bij volwassenen en negatieve feedback net
minder. De emotionele hersengebieden zijn in de
puberteit heel gevoelig voor groepsacceptatie,
samenwerking en de angst om buitengesloten
te worden. Contacten met vrienden zijn dan
ook een belangrijke sociale beloning.
18
1
P
I
P