'Een stevige basis voor persoonlijke ontwikkeling'

3. Inzet van de basisfase: wat hebben
jongeren nodig om zich te willen en kunnen
ontplooien?
In het vorige hoofdstuk werd duidelijk gemaakt met welke leer- (en levens-) blokkades onze jongeren te
maken krijgen en hoe deze tot stand komen. In de volgende paragrafen bespreken we wat er nodig is om deze
mechanismen te doorbreken en welke doelstellingen we nastreven in de eerste fase van onze begeleiding.
3.1. Maatschappelijke kwetsbaarheid doorbreken
Uitsluitend investeren in curatieve en korte termijnantwoorden op grensoverschrijdend gedrag, leidt niet tot de
gewenste resultaten. Controle en pure repressie* kan dit gedrag op korte termijn wel onderdrukken. Dit leidt
er echter eveneens toe dat nog bestaande bindingen verder afkalven, met alle negatieve gevolgen van dien op
langere termijn. Als grensoverschrijdend gedrag voortvloeit uit een gebrek aan verbondenheid, dat op zijn beurt
voortkomt uit maatschappelijke kwetsbaarheid, dan komt het er op aan die laatste te doorbreken. Een eerste
stap hierbij is om (opnieuw) verbondenheid tot stand te laten komen, ze te voeden en te doen groeien.
Filosoof en onderwijsdeskundige Gie Deboutte zoomt in op wat er nodig is om als begeleider in te zetten op
verbondenheid. Hij maakt gebruik van de ijsbergmetafoor om jongeren te begrijpen. Het kleine, zichtbare
gedeelte dat boven het water uitsteekt, kan beschouwd worden als het zichtbare gedrag. Onder het
wateroppervlak en maar deels zichtbaar situeren zich de kernbelevingen, zoals onzekerheid, angst, boosheid,
ergernis, verdriet,... Nog dieper en onzichtbaar, maar ook nóg groter én meer bepalend voor het drijfvermogen
van de ijsberg, bevinden zich de basisbehoeften. Zij wekken die essentiële belevingen op en sturen het zichtbare
gedrag en de manier van communiceren.
Wanneer de band tussen een jongere en zijn omgeving onder druk komt te staan en de kwetsbaarheid van de
jongere tot uitdrukking komt, speelt de wisselwerking tussen gedrag, kernbelevingen en basisbehoeften een
belangrijke rol. Het problematische gedrag vormt dan het directe aanknopingspunt om oog te hebben voor en
af te dalen naar de basis van de ijsberg, de onderliggende basisbehoeften. Om op deze onderlaag in te spelen, is
het volgens Gie Deboutte belangrijk om aandacht te hebben voor drie zaken:
24
y het welbevinden van de jongere: de jongere moet zich goed en aanvaard voelen binnen de setting van
de begeleiding;
y de betrokkenheid van de jongere: de begeleiding en het leertraject moet door de jongere zelf als
persoonlijk zinvol ervaren worden;
y het verlangen van de jongere om zich verbonden te voelen met een groter geheel: de begeleiding
moet het mogelijk maken opnieuw positieve bindingen te ontwikkelen met anderen, met de ruimere
maatschappij en met de eigen toekomst.
P
I
P