De cultuur van het lezen - Taalunieversum

44. Giroux: 994.
45. Barker: 00 , p. 5.
4 De cultuur van het lezen
Deze way of life impliceert een aantal betekenissen en waarden. De Britse socioloog Stuart
Hall vestigt de aandacht op het feit dat cultuur niet alleen verenigt maar ook scheidt, door
verschillen te creëren. Verschillen die steunen op klasse, gender, etniciteit en kleur.
Het gevolg van de kritiek van de culturele studies was een stroom van publicaties over subculturen,
multiculturaliteit, globalisering, het belang van culturele constructies als gender en
‘de andere’, de macht van de massamedia inzake betekenisgeving, verstedelijking, migratie,
lifestyles, digitalisering, et cetera.
In deze opsomming van onderwerpen ziet men reeds hoe ruim het begrip cultuur wordt
opgevat. Aandacht voor boekencultuur wordt steeds verder verruimd tot aandacht voor de
massamedia, de betekenisgevers van onze moderne tijd. Een eenzijdig kritische benadering
van de massacultuur steunt op de gedachte dat mensen passieve consumenten zijn, ‘slachtoffers’
van de media, terwijl ze – aldus sommige denkers binnen de culturele studies – ook
actief betekenis zoeken.
De onverschilligheid van scholen en universiteiten voor de populaire cultuur is verschoven
naar een vorm van defensieve belangstelling: wij moeten ‘hen’ trachten te begrijpen. Steeds
meer leraren zijn echter ook zelf consumenten van (vooral) populaire cultuur. Dit illustreert
wat iedereen op school ervaart: populaire cultuur is een onderdeel geworden van de
gedeelde kennis voor leerlingen én leraren. Wat waardevol, betekenisvol en zinvol is situeert
zich niet langer binnen één cultuur. Een verdienste van de culturele studies, welzeker.
Maar er gaan ook stemmen op die de culturele studies verantwoordelijk stellen voor de
nivellering van alle waarden.
Culturele studies en onderwijs
Heel wat auteurs binnen de culturele studies hebben cultuur beschreven als een ‘pedagogische
ruimte’, waarbinnen geleerd wordt. Giroux 44 argumenteert dat cultuur in het algemeen
en film in het bijzonder (zijn eigen onderzoeksgebied) een centrale rol spelen in het creëren
van onze waarden en identiteiten. Een film is dus een vorm van ‘publieke pedagogie’.
De analyses van Giroux richten zich dan ook op het uitwerken van een kritische strategie
tegenover de ideologische beïnvloeding door de media. Maar er komt ook wel kritiek op
deze politieke invulling. Enerzijds erkennen sommigen de linkse boodschap niet (de school
ten dienste van een radicale democratie), anderzijds verzetten sommigen zich tegen de
manier van cultuurbeleving (kunst als vehikel voor het ontmaskeren van politieke boodschappen).
In een recent boek pleit Barker voor bescheidenheid en noemt hij de handboeken van de
culturele studies ‘inspirational guidebooks with consequences’ 45 . Barker erkent dat verhalen
een belangrijke rol spelen in de menselijke geschiedenis, maar relativeert de politieke kracht
van die verhalen. Ze kunnen een gereedschap zijn om de sociale werkelijkheid te veranderen,
maar ze inspireren geen directe politieke actie. Culturele studies stellen ons in staat om
die werkelijkheid anders te beschrijven, om af te leren wat we hebben geleerd, om nieuwe
perspectieven in te nemen.
Centraal in het onderzoek van de culturele studies staat de aandacht voor representatie.
Culturele studies stellen immers vragen bij de vanzelfsprekendheid waarmee betekenissen
worden geconstrueerd. Door cultuur te beschouwen als een constructie, beseffen
we dat het debat draait om conflicten over representatie, verhalen, taalspelen, et cetera.
Cultuuroverdracht is zo getransformeerd tot een uitnodiging om deel te nemen aan het
debat over cultuur. Een belangrijke stem hierin hebben de jeugdculturen, die hun eigen
betekenissen construeren.
Jeugdculturen
Over ‘de jeugd van tegenwoordig’ bestaat in de media een vreemde paradox: enerzijds wordt
zij verheerlijkt (youth as fun); anderzijds ervaren als een bedreiging (youth as trouble). Jeugd is
een biologisch kenmerk, maar evengoed een culturele en sociale constructie. Een recent verschijnsel
blijkt de zogenaamde adultification (jongeren nemen deel aan de volwassencultuur);
tegenhanger van juvenalisation (ouderen nemen deel of willen deel hebben aan jeugdculturen).