De cultuur van het lezen - Taalunieversum

. In het Vlaamse onderwijs zijn leraren-inopleiding
(in wat volgt: ‘lio's’) vaak ook reeds
leraren-in-functie.
. Potter & Wetherell: 987, p. 38.
3. Haraway: 997, p. 99.
Perspectieven vanuit de onderwijspraktijk
Inleiding
Wie een referentiekader rond de cultuur van het lezen schrijft, heeft een bepaald publiek van
cultuurbemiddelaars in gedachten: leraren, leraren-in-opleiding, bibliothecarissen, leeskringbegeleiders,
… Hij heeft als auteur ook een bepaald doel voor ogen: een aantal thema’s en
motieven samenbrengen waarnaar men zijn denken en handelen kan richten. Ons essay wil
dan ook een aanzet zijn om na te denken over de cultuur van het lezen. We willen kijken of
het beoogde leespubliek zich inderdaad herkent in onze ‘verhalen’, of het die verhalen eerder
wil nuanceren en verrijken met de eigen werkelijkheid binnen de cultuur van het lezen.
In deze publicatie werd eerst aandacht besteed aan de functies van het lezen van literatuur.
Men constateerde dat essentiële functies moeilijk te vinden waren en dat er in plaats
daarvan sprake is van vele functies voor vele soorten literatuur. Uiteraard hebben ook
leraren hun geprefereerde functies bij het lezen van literatuur, functies die aansluiten bij
hun eigen literatuuropvattingen. Om zicht te krijgen op de meningen over en percepties
van de cultuur- en onderwijspraktijk hebben we studenten gevraagd te reageren op de
stand van zaken zoals beschreven in de eerste bijdrage van deze publicatie. De reacties
gebeurden via een digitaal forum, dat face-to-face werd verdergezet in de lessen. In wat volgt,
presenteren we enkele inzichten uitgaande van de reacties van de lio’s aan de Universiteit
Gent – het gaat om een selectie uit een groep van 0 studenten – en van reacties uit de
Nederlandse lerarenopleiding en leraren uit Nederland en Vlaanderen. Ook inzichten
vanuit het in deze publicatie opgenomen rondetafelgesprek van 3 juni 005, georganiseerd
door de Nederlandse Taalunie, komen aan bod.
Het idee om leraren via een discussieforum en deskundigen via een rondetafelgesprek naar
hun mening te vragen was ingegeven vanuit de voordelen die zo’n werkwijze biedt. In discussiegroepen
ligt de klemtoon op het tot stand brengen van interactie binnen een groep
respondenten, waarbij men niet alleen de opinie van de deelnemers leert kennen maar ook
de betekeniskaders opspoort die de deelnemers hanteren. De deelnemers worden immers
niet als geïsoleerde enkelingen bestudeerd maar als leden van een ‘gemeenschap’, in dit
geval een vakcommunity. Als mensen praten, doen ze dat op basis van repertoires – ways of
talking – die hen geboden worden door de geschiedenis, de maatschappij of de professionele
omgeving. Hierbij kunnen ze keuzes maken uit verschillende discoursen, bijvoorbeeld het
klaagdiscours over de jeugd, het hypediscours over de nieuwe media, het multiculturele
discours, het globaliseringsdiscours, het nationalistische discours, et cetera. Men kan in ons
geval spreken van ‘interpretatieve repertoires’ . Door de discussie over leesbevordering/literatuuronderwijs
retorisch te benaderen, proberen we niet elke mening te beschrijven als
een waarheid van verschillende actoren, maar gaan we na hoe de verschillende repertoires
van de sprekers bepalend zijn voor hun opvattingen over lezen en de manier waarop hun
opvattingen tegelijkertijd ook verschillende repertoires creëren.
Bovendien hebben we te maken met een onderzoek dat zich per definitie voortzet, aangezien
de verhalen van de leraren centraal staan en voortdurend muteren. Dit spoort met de
veranderende status van gedeelde kennis in een voortdurend evoluerende cultuur: ‘None of
“us” have any longer the symbolic or material capability of dictating the shape of reality to
any of “them”.’ 3 Wat we presenteren is dan ook een onderdeel van lopend onderzoek rond
de toekomst van geletterdheid.
Repertoire tegenover de canon, literatuurgeschiedenis, natie, …
Wanneer men vraagt naar de zin van literatuur, denken veel lio’s nog steeds aan de klassieke
literaire canon. Toch is er duidelijk tweespalt tussen voor- en tegenstanders. Het wekt geen
verwondering dat de voorstanders van de canon vooral ‘kennisoverdracht’ benadrukken:
Het kennismaken met de klassiekers is niet altijd even plezierig maar volgens mij wel van belang voor de
algemene ontwikkeling, zowel van kennis over de wereld als van een gevoel voor esthetiek, waarin we de rol
van het verleden nu eenmaal niet kunnen verloochenen.
(Tine D.)
De cultuur van het lezen - Perspectieven vanuit de onderwijspraktijk
85