De cultuur van het lezen - Taalunieversum

Maar ook het klaagdiscours rond onderwijs ontsnapt niet aan relativering:
Mensen stoppen vaak met alles wat in het middelbare onderwijs onderwezen werd. Wie heeft er na zijn
schooltijd nog eens fysica of chemie beoefend?
(Geert Buelens)
Repertoire van de twijfel
Als dit onderzoek één zaak verduidelijkt, is het dat er grote onzekerheid heerst bij vele
leraren. Veel leerkrachten staan bedenkelijk tegenover de alleszaligmakende oplossingen
die vanuit bepaalde hoeken geformuleerd worden. Dit discours van de twijfel resulteert
vaak in omzichtige, omzwachtelde formuleringen, samengevat in een paradox of met een
retorische vraag.
Over het hoe – de manier waarop – van het literatuuronderwijs:
Langs de ene kant geven we de lezer meer vrijheid om binnen de literatuur te ‘kiezen’, langs de andere
kant geeft deze autonomie de lezer ook de mogelijkheid om bepaalde literatuur niet te kiezen, of erger,
om helemaal niet te kiezen voor literatuur. De paradox van de manier waarop literaire vrijheid (in lezen
en schrijven) de literatuur zelf ondergraaft, vormt volgens mij een belangrijk knelpunt in het hedendaagse
literatuuronderwijs. Met welke literaire werken wil ik mijn leerlingen in contact brengen? Welke doelen
heb ik wanneer ik met mijn leerlingen literatuur behandel? Wat met leerlingen die gewoon niet geïnteresseerd
zijn? Op welke manier hou ik rekening met de vraag hoe en óf literatuur aansluit bij hun leefwereld?
(Evita D.)
Over het wat – de inhoud van het literatuuronderwijs:
Het beeld van Literatuur als een weerloos iets dat verdedigd moet worden, vind ik lichtjes overdreven.
Is literatuur een subcultuur die zich beter acht dan alle andere? Heeft ze het recht om dat te doen? Kan een
film niet evenveel waarden overbrengen als een boek? Is er iets verkeerds met het feit dat literatuur zichzelf
naast de andere subculturen moet verkopen op de markt?
(Eline V.)
Over de uiteindelijke doelstelling van het literatuuronderwijs:
Ik kan erin komen en sta ook grotendeels achter al die initiatieven – maar kan tegelijkertijd geen treffend
antwoord formuleren op de vragen. Blijkbaar moet in ‘cultuur’ wel één of andere ‘functie’ gevonden worden
waarvan men algemeen aanneemt dat ze ‘goed is voor iedereen’. Maar van zodra je daar concreter over
nadenkt, beland je in een ‘volksverheffend’ straatje – en dat stinkt een beetje… ‘laten we vandaag de massa
eens wat cultuur bijbrengen…’
(Maarten S.)
De vraag die ik mij stel bij het lezen van hoofdstuk 11 (over leesbevordering) is: is leesbevordering überhaupt
wel mogelijk?
(Liesbeth F.)
Pas echt cruciaal is de volgende vraag: wat wil men de leerling precies meegeven?
(Brecht A.)
Wat wordt er precies bevorderd? Leesplezier en -motivatie? Overdracht van kennis met betrekking tot literatuur?
Overdracht van kennis met betrekking tot andere kennisgebieden? Het trainen van vaardigheden
als kritisch denken, het ontwikkelen van een open geest? Het kopen van boeken? Het in stand houden van
de top tien?
(Jennifer B.)
Over de tegenstrijdige en dus verwarrende perspectieven op literatuuronderwijs:
Het gebrek aan houvast is schrijnend, omdat de traditionele en de vernieuwende theorieën elkaar kapot
concurreren in plaats van daadwerkelijk voor verheldering, laat staan verbetering te zorgen.
(Annelies H.)
De cultuur van het lezen - Perspectieven vanuit de onderwijspraktijk
89