De cultuur van het lezen - Taalunieversum

weblogs bevatten links naar andere websites, vaak gecombineerd met commentaar en kritiek.
Dat laatste heeft te maken met het feit dat webloggers nadrukkelijk aanwezig zijn op internet.
De kracht van veel weblogs ligt dan ook in die links die de bezoeker onmiddellijk verder
brengen in cyberspace. Opvallend in elk geval is dat uit bepaalde weblogs een fascinatie spreekt
voor informatie, verdieping en uitbreiding. Niet zelden worden traditionele inhouden gecorrigeerd;
weblogs neigen daardoor naar media-activisme als reactie op de mainstreammedia.
Ondertussen worden weblogs ook bijeengebracht in groepen op basis van gedeelde interesses,
zoals literatuur. In elk geval lijken ze de ideale ruimte om aandacht te vragen voor een
eigen standpunt of om inhouden te behandelen die anders weinig aandacht krijgen.
Publiek en makers
De doelgroep varieert van een kleine groep vrienden tot de hele wereld; van gelijkgezinden,
van specialisten tot een algemeen publiek. Er zijn zeer publieksgerichte weblogs en weblogs
die zich lijken te beperken tot persoonlijke getuigenissen. Grof gesteld kunnen weblogs
twee doelen op het oog hebben: communicatie met de buitenwereld óf het schrijven om het
schrijven zelf en het presenteren van zichzelf. Via een weblog proberen mensen zo greep te
krijgen op aspecten van hun leven.
De meeste weblogs worden opgezet en onderhouden door een individu, maar er zijn ook
weblogs van groepen, gemeenschappen en instituties. Zo ventileren mensen wat ze belangrijk
vinden en bouwen ze de mogelijkheid in tot commentaar en interactie. Vroeger schreef
men een dagboek of ging men de straat op, nu markeren sommige mensen hun bestaan via
een weblog.
Van belang is verder dat de webloggers zelf de communicatie sturen en de inhouden
bepalen. Ze gebruiken de digitale omgevingen niet alleen om iets te downloaden, ze doen
ook aan uploaden: het presenteren van zichzelf. Gewone mensen krijgen de kans om zich in
het openbaar te uiten. Steeds meer verschillende mensen maken gebruik van een weblog
en ze bespreken steeds meer onderwerpen. De makers van weblogs verenigen zich in netwerken
en er ontstaat een hiërarchie onder de gebruikers. Met de bloei van de weblog kent
schrijven en lezen dus een onverwachte opleving.
Genre en vorm
Genres ontstaan wanneer gebruikers bepaalde praktijken, doelen, doelgroepen of codes
delen. Webloggers vormen gemeenschappen waarin ze over het genre reflecteren, maar
ook individueel wordt er door de gebruikers nagedacht over het medium dat ze zelf mee
vormgeven. Weblogs worden in elk geval ervaren als alternatieve vormen van schrijven
en lezen in de ruimste betekenis van het woord. Er ontstaan gemeenschappen die prijzen
uitreiken en kwaliteitscriteria opstellen. Er komt onderzoek waarin webloggers hun eigen
geschiedenis beschrijven, ingebed in een traditie. Kortom: van een alternatief genre groeit
de weblog uit tot een legitiem genre dat zelfs binnen het onderwijs een plaats krijgt.
Ook de commercie krijgt op diverse manieren greep op het genre. Wat aanvankelijk als een
tegencultuur beschouwd werd, wordt onderdeel van een legitieme cultuur. Denk maar aan
bloggende politici.
In vorm kunnen weblogs zich beperken tot het geschreven woord, maar ze kunnen ook
multimediaal werken – door het toevoegen van beeld en audio. Als genre sluiten weblogs
aan bij on line genres zoals website, forum en chat, maar ook bij off line, traditionele genres
als kranten, tijdschriften, pamfletten, dagboeken, kritieken, columns, recensies en romans.
Belangrijk is dat de software de vorm, het genre en het ontwerp bepaalt, in de vorm van
knoppen voor commentaar, klikbare links, iconen die verwijzen naar groepen, archieven,
et cetera. Het genre ontstaat dus uit een wisselwerking van softwaremogelijkheden en
behoeften van gebruikers.
Weblogs binnen de literaire cultuur
Hoe wordt de weblog binnen de literaire cultuur gebruikt?
De digitalisering heeft een groeiende invloed op de materiële vorm van het boek maar ook
op de literaire communicatie, op de productie, bemiddeling en consumptie. In wat volgt
richt ik mij op de productie (de weblog als een vorm van literatuur) en de receptie
(de weblog als een vorm van participatie) van literatuur.
De cultuur van het lezen
53