Untitled

Insigne, Maurus staand op
luipaard, St-Maur-des-Fossés,
1250- 1350, loodtin, h. 80 mm.
Vondst in de Leie te Gent
GENT, BIJLOKEMUSEUM
Omgeving Barend van Orley
(ca. 1488-1541 ), Antonius
geeft zijn bezit aan de armen,
Zuidelijke Nederlanden,
ca. l515-1525,
retabelfragmen eiken paneel,
94 x 68,6 cm
NEW ORLEANS, MUSEUM OF ART
De laatmiddeleeuwse samenleving stigmatiseert de armen. Wie toestem­
ming krijgt om te bedelen, moet op de kleding of aan een koord een ste­
delijk kenteken dragen: het 'bedelaarsbrevet'. Aanvankelijk zijn het loden
zegels, later is het meestal een van dun bladkoper geslagen en jaarlijks te
vernieuwen insigne. In Brugge en Rij sel is het een T-vormig kruis, in Ant­
werpen reikt men speciale penningen uit aan officieel geregistreerde bede­
laars. In 1531 hervormt Karel V de regelingen rond armenzorg. Op kei­
zerlijk gezag moeten armen die steun genieten van het Gentse stadsbestuur
een strook wit laken, schuin vastgenaaid over hun bovenkleding, dragen.
Kledingvoorschriften als herkenningsteken zij n er ook voor joden, ket­
ters, geestelijk gestoorden en prostituees. Ze zijn niet alleen belasterend, ze
moeten tegelij k de herkenbaarheid van deze bevolkingsgroepen verhogen.
Een Vlaams paneel uit het eerste kwart van de zestiende eeuw confron­
teert arm en rijk met elkaar. De voortstrompelende bedelaar in het midden
belichaamt op dramatische wijze het contrast tussen hoge en lage cultuur.
Zijn ooit fraaie kleding zit vol gedichte gaten, rafels en scheuren. Hij reikt
met zijn bedelnap naar de heilige Antonius, gehuld in uiterst kostbare en
met bont afgewerkte kleding. Ook de overige figuren op het paneel dragen
accessoires en insignes die hun rol en sociale positie bevestigen.
Geloof & Geluk 9