Mirakelboekje van Onze Ueve-Vrouw-ter-Potterie, Brugge, 15201152 1, pentekening op papier, h 21,5 cm, br 14 cm BRUGGE, HOSPITAALMUSEUM ONZE-LIEVE-VROlJW-TER-POTTERJE
26 Geloof & Geluk SINT·JANSHOSPITAAL EN JERUZALEMKAPEL Het Sint-Janshospitaal, met drie monumentale ziekenzalen, is in het midden van de twaalfde eeuw gesticht. Volgens een reglement uit 1188 moet het zo wel zieken opnemen als gastvrijheid verlenen aan behoeftige pelgrims. Dat zijn voor het grootste deel passanten, maar sommige komen ook voor de in het hos pitaal gevestigde devoties. In het Sint-Janshospitaal zijn verschillende heiligen vereerd. Bedevaartgangers komen vooral naar de patroonheilige van de hospi taalkapel: Sint-Cornelius. In de late veertiende eeuw krijgt de Corneliusgilde de beschikking over een eigen kapel. Hiervoor is omstreeks 1400 een groot beeld gecreëerd. Cornelius is voorgesteld als paus met een tiara op het hoofd, een staf in de linkerhand en een jachthoorn in de rechterhand. Dit laatste attribuut verwijst naar de woordovereenkomst tussen het Latijnse cornu (hoorn) en de naam van de heilige. Cornelius wordt in het Sint-Janshospitaal meestal samen vereerd met de hei lige Ghislenus. Beiden gelden ondermeer als beschermer bij epilepsie en mentale aandoeningen. In het hospitaal zijn pelgrimsinsignes, waarop de twee heiligen zijn afgebeeld, aan de gelovigen verkocht. De Jeruzalemkapel is in 1424-1429 gebouwd door de fa milie Adornes, een vooraanstaande Genuese handels- en bankiersfamilie die al ruim een eeuw in Vlaanderen was gevestigd. Bijna een halve eeuw later laat Anselm Adornes, als monumentaal aandenken aan zijn 'groote voyaige' naar Jeruzalem en het Catharinaklooster op de berg Sinaï, de kapel ingrijpend verbouwen. Vooral in de toren verwijst het curieuze gebouw als architectuurkopie naar de Heilig Grafkerk te Jeruzalem. Het vernieuwde interieur is ook ui terst symbolisch uitgewerkt. Zowel het Heilig Graf is er weergegeven, als de berg Golgotha via de hoger gelegen kruiskapeL In de kapel komt de Brugse Broederschap van Jeruzalemvaarders bijeen. Het streefdoel van Anselms architecturale veranderingen is duidelijk: de kerk moet als plaatsvervangend bedevaarts doel dienst kunnen doen. Het gebouw zelf functioneert daarbij als een reusachtige reliekhouder. Tijdens zijn bede vaart heeft Anselm gewijde relieken verzameld. In de Jeru zalemkapel kan de pelgrim een hele rondreis maken langs allerlei heilige plaatsen uit het Nieuwe Testament. Ook de verdere aankleding van de Jeruzalemkapel dient houvast te geven bij de lijdensdevotie. Het altaarstuk dat Jan Provoost, zelf lid van de Jeruzalembroederschap, omstreeks 1505 schil dert, speelt een cruciale rol. Het moet opgesteld zijn in de boven- of Kruiska pel, waarvan het altaar gewijd is aan de heilige Catharina. Eén meter twintig hoog, en geopend meer dan vier meter breed, zal het grote paneel meteen voor ontzag gezorgd hebben. Als hoofdonderwerp is op het middenpaneel de kruisiging op de Calvarieberg in beeld gebracht. De eigenlijke kruisiging is voltrokken. Johannes en de Ma ria's treuren op de voorgrond. Alle anderen trekken in een lange stoet terug Paus Cornelius met staf (afgebroken) en hoorn, Brugge, laat 14de eeuw; eikenhout met oorspronkelijke polychromie, h 166,5 cm BRUGGE, HOSPITAALMUSEUM SINT -)ANSHOSPITAAL Insigne, Cornelius met hoorn en kruisstaf, 1475- 1525, loodtin, h ca. 30 mm, br ca. 30 mm COTHEN COLL. H.J.E. VAN BEUNINGEN