You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Naar Barend van Orley<br />
(ca. 1488-1541 ), portret<br />
van Karel V met insigne Maria en<br />
Kind op de maansikkel, ca. 1515,<br />
eiken paneel, 41 x 2 9 cm<br />
BRUGGE, SINT-SALVATORKATHEDRAAL<br />
Inleiding<br />
Al sinds de prehistorie tooit de mens zich met versier<br />
Geloof & Geluk onderweg<br />
selen om zich van anderen te onderscheiden, om zich<br />
te beschermen of om te imponeren. In de Westerse<br />
wereld, vanaf de twaalfde eeuw, spelden mensen uit<br />
alle lagen van de bevolking sieraden op. Ze variëren<br />
van massaproductie uit eenvoudige materialen tot unieke gouden<br />
exemplaren. De middeleeuwse voorloper van onze pin en badge<br />
luistert naar de naam 'insigne' of 'enseigne'.<br />
Individuen en groepen maakten toen - en maken nu nog steeds<br />
-gebruik van sieraden om een imago aan te meten. Het identiteits<br />
teken benadrukt de positie die de persoon binnen de maatschap<br />
pij inneemt of wenst in te nemen. Wat het middeleeuwse insigne<br />
verbeeldt moet behoren tot de parate kennis van de bevolkingslaag<br />
waarin de drager van het sieraad zich beweegt. Alleen als de voor<br />
stelling gelezen en begrepen wordt, is het insigne zinvol en krijgt<br />
het betekenis.<br />
Een insigne staat niet op zich; het is nooit louter sierend. Het is een<br />
materiële herinnering aan een belangwekkende gebeurtenis, een<br />
groter object, een gedenkwaardig epos. Het meest aansprekende<br />
aspect van dit verhaal is op de insignes afgebeeld, wat zorgt voor<br />
grote en makkelijke herkenbaarheid. Het insigne functioneert zo<br />
als geheugensteun, die de drager moet helpen de herinnering leven<br />
dig te houden. En tegelijk is het een boodschapper naar de mede<br />
mens die, geprikkeld door het visuele kleinood, zijn interesse voor<br />
dit verhaal voelt aanwakkeren.<br />
Tussen de late twaalfde en de zestiende eeuw ontstaat een enorme<br />
variëteit van massaal geproduceerde, zeer goedkope sieraden. Elk<br />
van hen voldoet meestal aan twee eigenschappen: het is gelukbren<br />
gend en kwaadafwerend.<br />
Vandaag nodigen de speldjes ons uit om de laatmiddeleeuwse we<br />
reld van dichtbij te bekijken. Precies in die periode wordt de visuele<br />
cultuur enorm belangrijk; een ontwikkeling die niet meer zal stop<br />
pen. Het visuele vocabularium van de insignes gaat daarbij dwars<br />
door alle sociale lagen van de bevolking heen. Ze gunnen ons een<br />
boeiende en geestige blik op de laatmiddeleeuwse leefwereld.<br />
Inhoud<br />
2 Drager van identiteit<br />
10 Sleutel tot de andere middeleeuwen<br />
14 'Teeken' van de pelgrimage<br />
18 Jeruzalem, Rome en Santiago<br />
22 Waar men gaat langs Vlaamse wegen<br />
30 Geestelijke pelgrimage<br />
36 Het insigne, de middeleeuwse pin<br />
40 Praktische informatie
Change language