geïntegreerd ontwerpen Meer duurzame energie in ... - Rooilijn

Rooilijn Jg. 41 / Nr. 5 / 2008 Genrebenadering: woorden zijn daden
P. 327
coalities tussen publieke en private partijen.
Dit is niet alleen een verschil in opvatting,
maar ook een botsing tussen genres. De
genres ontwerpen en ingrijpen strijden hier
om dominantie. Dit voorbeeld raakt de kern
van goede planning. Het toont een symmetrische
relatie tussen genres. Essentieel voor
planning is dat genres elkaar niet mogen
domineren maar op basis van gelijkwaardigheid
op elkaar inhaken. Als het ingrijpen
overheerst, ontstaat ingenieurstechnocratie;
als het beslissen overheerst ad-hoc-cratie,
als het ontwerpen overheerst onuitvoerbare
plannen en als het onderzoeken overheerst,
gebeurt er waarschijnlijk niets.
Symmetrie is niet meer dan een minimale
moraal. Het is een beginsel dat voortbouwt
op één van de grote uitvindingen van onze
beschaving, namelijk de scheiding van de
wetgevende, uitvoerende en rechterlijke
macht. Door dit beginsel als intrinsiek
onderdeel op te nemen in de definitie van
planning, krijgt het begrip planning iets
terug van het normatieve karakter dat het
van oudsher heeft gehad. De genredefinitie
van planning is meer dan een neutraal
beschrijvende aanduiding. Het definieert
planning als maatschappelijke vorm die
voortbouwt op één van de beginselen van de
democratische samenleving.
Van proces naar inhoud
De vraag is welke consequenties de genrebenadering
heeft voor de inhoud van ruimtelijke
planning. Duidelijk mag zijn dat de
genrebenadering niet zomaar kan worden
omgezet in ruimtelijke concepten. Wel kan
het beginsel van symmetrie worden toegepast
op vigerende planningsdiscoursen.
Grof geschetst vertonen de momenteel
dominante planningsdiscoursen de
volgende kenmerken. Er wordt uitgegaan
van ontwikkelingsplanologie, niet van
toelatingsplanologie. Het project staat
centraal. Waardenpluriformiteit en
maatschappelijke fragmentatie worden
als uitgangspunt en als uitdaging gezien.
Het gebied vormt hèt schaalniveau voor
integratie van wensen, belangen en
geldstromen. Alle actoren zijn binnen deze
discoursen gelijkwaardige partners, maar
wel met eigen verantwoordelijkheden
en (machts)middelen. Lagere overheden
en marktpartijen zijn verantwoordelijk
voor initiatieven, hogere overheden voor
randvoorwaarden en financiering. Een
typerende uitspraak is die van Friso de
Zeeuw en Agnes Franzen (2007, p. 7): “De
toekomst van een mooier Nederland ligt
in de handen van de lagere overheden, in
samenwerking met de markt. En niet in een
bureaucratenfeest met ‘alomvattende visies’
en beleidsdocumenten.”
Bovengenoemde planningsdiscoursen
kunnen worden gekarakteriseerd als
esthetisch. Deze term heeft betrekking
op de wijze waarop de genres op elkaar
inhaken; als een speelse stap, vanuit lokale
keuzen en met een open relatie tussen
ruimtelijke problemen en oplossing. Dit
zijn kenmerken van esthetische oordelen
over het algemeen, vandaar deze karakterisering.
Het esthetische verwijst dus
niet naar schoonheid, maar naar het soort
oordelen dat deze discoursen hanteren.
Zo noemt Ankersmit (1997) de politiek
esthetisch, omdat deze ten opzichte van de
gerepresenteerde werkelijkheid in dezelfde
positie verkeert als de kunst.
Esthetische planningsdiscoursen leggen
veel nadruk op de genres ontwerpen
en uitvoeren. Genres als beslissen en