geïntegreerd ontwerpen Meer duurzame energie in ... - Rooilijn

Rooilijn Jg. 41 / Nr. 5 / 2008 Planologie voor de vloeibare stad
P. 349
De planologische praktijk is sterk gestuurd
vanuit ruimtelijk-functionele modellen met
de stad als een morfologische eenheid en
een tekort aan ruimte. Steeds meer dringen
zich echter vragen op naar zin en ratio van de
ruimtelijke ontwikkeling en van de effectiviteit
van het planologisch handelen bij een
dergelijke overvloedige bouwlust.
Jaar in jaar uit formuleert het ministerie
van VROM een productiedoel voor de
bouw van woningen, meestal zo rond de
tachtigduizend. Hoewel de bevolkingsontwikkeling
niet lineair groeit en doorgaans
neigt naar daling, wordt toch een fikse
behoefte becijferd. De ruimteproductie
vormt een vast aandeel van het landelijk
investeringsvolume (Brouwer, 1990).
De verstedelijking lijkt eerder te worden
bepaald door een doelstelling voor het te
investeren volume dan door een duidelijk
afgetekende vraag naar ruimte. Als dat zo is
wordt de stad niet alleen meer gedefinieerd
als milieu voor productie en consumptie
maar is haar betekenis ook gelegen in haar
potentie als afzetgebied voor ruimteproductie.
Verstedelijking is een kernbetekenis
van de stad geworden. Groei is de opdracht.
De stad is daardoor in voortdurende
verandering. Je zou van een vloeibare stad
kunnen spreken.
Het RBK-complex
De ruimteproductie komt strikt gezien niet
voort uit een urgente ruimtebehoefte, maar
uit een groei-opdracht die nauw verbonden
is met onze op groei gebaseerde economie.
Ruimteproductie is onmisbaar als onderdeel
van die economie. Daarbij kan ruimte
zowel betrekking hebben op landinrichting,
voorzieningen of infrastructuur als op
bedrijfsbebouwing. In woningbouw wordt
verreweg het meeste geïnvesteerd en ze
wordt bovendien vaak gebruikt als functie
die geld moet opbrengen om andere functies
te kunnen financieren.
De dynamiek van de verstedelijking komt
voor een goed deel voort uit drijvende
krachten die eigen zijn aan de vloeibare stad
zelf. Een krachtig driespan, bestaande uit
de overheden, de bouwsector en de kapitaalverschaffers,
zorgt voor een permanente
productie van fysieke ruimte. De overheden
zijn bevoegd om de nodige Ruimtelijke plancapaciteit
te scheppen en achten zich verantwoordelijk
voor een flinke en permanente
ruimteproductie. De Bouwsector staat klaar
met haar productieapparaat dat moet blijven
draaien en de Kapitaalverschaffers dienen
gespaard kapitaal te beleggen. Gedrieën
houden ze de productie op gang. Zij hebben
elkaar nodig om hun doelen te bereiken. In
tijden van voorspoedige productie houden ze
afstand tot elkaar en in tijden van stagnatie
weten ze elkaar te vinden om de voortgang
veilig te stellen.
Deze situatie is te vergelijken met het
‘industrieel-militair complex’, waar oorlogsdreiging
bevorderlijk is voor de omzet van
een breed scala aan industrieën. Je zou bij de
ruimteproductie kunnen spreken van het
RBK-complex waarvoor ruimtevraag, desnoods
cosmetisch van aard, wenselijk is voor
de omzet. Tegenover het productie-aanbod
van het RBK-complex dient een schaarste te
staan om de afzet te garanderen. De bouw is
een semi-industrieel productieproces. Het