geïntegreerd ontwerpen Meer duurzame energie in ... - Rooilijn

Rooilijn
Stelling
Jg. 41 / Nr. 5 / 2008
Stelling
“De praktijk als leerschool: evaluaties van
gerealiseerde projecten zijn belangrijke
informatiebronnen om de effecten van nieuwe
projecten in te schatten”
Ex-post evaluaties van gebiedsontwikkelingsprojecten
waarbij wordt nagegaan welke effecten een project teweeg
heeft gebracht, worden in praktijk nauwelijks uitgevoerd.
Informatie over welke ingreep in welke context tot welk
effect heeft geleid kan van grote betekenis zijn voor nieuwe
projecten en de besluitvorming daarover.
In de huidige praktijk ligt steeds meer nadruk op een
inschatting van effecten van projecten vooraf. Onder meer de
veel toegepaste ‘maatschappelijke kosten-batenanalyses’
(MKBA’s) worden hiervoor gebruikt. De methode van de
MKBA staat bekend als een integrale projectbeoordeling
waarmee alle maatschappelijke effecten van een project
zo goed mogelijk in beeld worden gebracht en uiteindelijk
in geld worden uitgedrukt. Deze methodiek wordt
bijvoorbeeld gebruikt bij de selectie van projecten voor
de Nota Ruimtebudget of voor het Fonds Economische
Structuurversterking.
Er zijn twee specifieke gebreken bij de toepassing van een
MKBA. Ten eerste is het een vrij technische methode, die
vaak resulteert in een bijna alles verblindend rendementscijfer.
Het gevolg hiervan is dat het rendement van het project
de boventoon in de discussie voert en voorbij wordt gegaan
aan de daadwerkelijke merites van een project. Niet alle
effecten zijn even goed in geld uit te drukken. Een andere
valkuil bij MKBA’s is dat bepaalde, veel gebruikte, kengetallen
minder universeel zijn dan ze vaak worden gepresenteerd.
Algemene waarderingen op basis van stated preference
onderzoek, waarbij burgers bijvoorbeeld wordt gevraagd
welke waarde zij toekennen aan natuur, zal altijd enige mate
van subjectiviteit bevatten en bovendien projectspecifiek zijn.
Het maakt namelijk nogal uit aan wie je het vraagt, en om
welke woonomgeving en welke natuur het gaat. Het gebruik
van ‘algemene’ kengetallen en het overnemen van waarden
Niels Hoefsloot
P. 309
van andere projecten, benefit sharing geheten, kan daarom
een vertekend beeld geven van de werkelijke kwaliteiten
van een project.
Er bestaat een zeer goede mogelijkheid deze gebreken
te verbeteren; namelijk het gebruik van gerealiseerde
projecten om goed te kijken naar gewenste en ongewenste
effecten van ruimtelijke ingrepen, met als doel hiervan voor
toekomstige projecten te leren. Dit kan door projecten na
realisatie goed te monitoren en te evalueren. Systematische
bestudering van projecten uit het verleden levert op deze
wijze kennis op waarmee de genoemde bezwaren bij
MKBA’s het hoofd wordt geboden. Het plaatsen van een
nieuw project in een kader met vergelijkbare projecten
uit het verleden, met een duidelijke opsomming van alle
kwantitatieve maar ook kwalitatieve effecten ervan, kan
voorkomen dat de discussie over een project alleen nog
gaat over het rendement. Analyse van specifieke
(deel)projecten en de verschillende effecten die deze
hebben gehad kan daarnaast bijdragen aan een beter begrip
van de effecten van specifieke ingrepen.
De inzet van ervaringen uit eerdere projecten bij ex-ante
evaluatietechnieken, zoals de MKBA, is een goed middel om
de besluitvorming over ruimtelijke projecten te verbeteren.
Gestructureerde ex-post evaluaties zijn daarbij een
voorwaarde om tot een echte kwaliteitssprong te komen.
Hiervoor is nu nog te weinig aandacht. En dat kan met recht
worden gezien als een gemiste kans.
Niels Hoefsloot (n.hoefsloot@decisio.nl) is partner bij Decisio BV,
een onderzoeks- en adviesbureau voor economische, ruimtelijke en
mobiliteitsvraagstukken.