voeten - Topos

nenten van alle ecosystemen binnen de
biosfeer, en de eindige hoeveelheid van
de aarde’s energie en materiaalbronnen,
is de ecologische context waarbinnen
alle ontwerpactiviteiten zich afspelen.
Ecologisch ontwerpen voegt zich
naar de ecologische context en streeft
naar een minimale weerslag van alle
ontwerpactiviteiten op de landschappen,
de ecosystemen en de hulpbronnen
van de aarde. Het impliceert niét
het onthouden van de aarde van menselijke
interactie of het verhinderen
van alle verandering op aarde. Het
gaat om het relateren van menselijke
activiteit aan de aarde op een onschadelijke
manier. Daarmee beoogt het
een fysieke fusie van het ontwerp met
de aarde en een visuele fusie met het
landschap, vanuit een diepe verbondenheid
van de architectuur met de aarde en
de natuur. Het hoofdmotief van
ecologische ontwerpen betreft zorgvuldige
inbedding van het landschaps-
ontwerp in de boven- én ondergrond
van de omgeving. De inbedding in de
ondergrond begint op de regionale
schaal, omdat de ecologische context
van het ontwerp vaak nauw samenhangt
met de geomorfologische en
hydrologische ondergrond. Zorgvuldigheid
houdt op deze schaal in dat de
bodem- en watereigenschappen van de
ondergrond zo min mogelijk ten
slechte veranderd worden. Het ontwerp
is daarom bij voorkeur een
gesloten systeem van water, energie en
afval. Op de schaal van de plek is de
inbedding van het ontwerp in de
ondergrond zodanig, dat de schade aan
de omgeving tijdens en na de aanleg
minimaal is, door bijvoorbeeld een
minimale hoeveelheid grondverzet.
Aan de bovengrond gaat het ecologische
landschapsontwerp verder dan de
gangbare contextuele ontwerpbenadering.
Het streven is de fysieke en
esthetische versmelting van het ont-
L: Hundertwasser-Haus, Hundertwasser
1977-1986
R: Parc G¸ell, Gaudi 1900-1914
werp met het landschap en de natuur.
Zo veel mogelijk ruimte en vrijheid
wordt daarom gegeven aan het natuurlijke
landschap. Wanneer geen sprake is
van een natuurlijke omgeving, maakt
het ecologische landschapsontwerp
natuurlijke processen mogelijk door
een voorwaardenscheppende rol op
zich te nemen. Uiteindelijk weerspiegelt
het ontwerp niet alleen landschap
en natuur, maar ís het ontwerp landschap
en natuur. De natuurgerelateerde
toepassing van vorm, kleur, materiaal en
techniek maakt dit mogelijk:
Vorm - Het landschapsontwerp is een
medium tussen de mens en de natuur.
In de vormentaal van een op ecologische
uitgangspunten geënt ontwerp gaat
daarom een symboliek schuil die de
verbondenheid van de mens met de
natuur benadrukt. Aan het begin van
het Modernisme worden versieringen
uit het ontwerp verbannen en de rechte
lijn, het gladde en het gelijke tot de
nieuwe norm uitgeroepen. In de natuur
komt geen rechte lijn voor. Sterker nog,
tijd en natuur breken zelfs iedere
kunstmatige rechte lijn af. De ‘tand des
tijds’ versiert oppervlakken door
scheurtjes en roest te laten ontstaan, de
natuur geeft leven aan oppervlakken
door er mos op te laten groeien. Oude
muren, oude boerderijen en oude
landschappen zijn mooi, omdat de tijd
en de natuur ze door verwering en
begroeiing onregelmatig gevormd
hebben. In plaats met rechte lijnen en
egale vlakken te trachten ontwerpen
dood en tijdloos te houden, kunnen de
natuur en tijd juist een bijzondere rol
spelen in het ontwerp. De Ecocathedraal
van Louis Le Roy is hét bewijs dat
ontwerpen gaan leven dankzij de tijd en
de natuur, en daardoor rijker worden.
Kleur - Ook voor een natuurlijk gebruik
van kleur valt een lans te breken, want
kleur is in het landschapsontwerp een
ondergeschoven kindje. Het gebeurt
vaak dat de aan het landschap toegevoegde
kleuren onderling, of met het
TOPOS / 01 / 2003 11