Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

De frustratie van Adriaen van der Donck, kolonist in Nieuw-Nederland
Terug naar de Republiek
Het doel van de delegatie was de Staten-Generaal zover te krijgen druk uit te oefenen op de
Westindische Compagnie, zodat die tot een actiever beleid voor de groei van Nieuw-Neder­
land over zou gaan. 13
Het verzoek bestond uit drie delen. Ten eerste wilde men hulp van de
Staten-Generaal bij het bevorderen van de bevolkingsgroei in de kolonie. Ten tweede wilden
de Negen Man 'eene bequaeme borgerlijcke regeringhe, soodanich als haer HoogMogenden
raetsaem sullen achten dese provincie toe te passen, eenigsints gemeenschap hebbende met
de loffelijcke regieringhe onses vaderlants'. Dat zou een wijziging impliceren van de situatie
op dat moment, waarin alle gezag, zowel bestuurlijk als justitieel, berustte bij de directeur-ge­
neraal en raden als verlengstuk van de bewindhebbers in patria. En ten derde zag de delega­
tie graag een oplossing voor de grensproblemen met de Engelsen. 14
Eén van de stukken die de delegatie voorlegde aan de Staten-Generaal was het Vertoogh van
Nieu-Nederlandt, geschreven door Van der Donck, en in 1650 in druk verschenen bij Michiel
Stael, 'bouck-verkooper woonende op 't Buiten-Hof, tegen-over de Gevange-Poort'. Dit ge­
schrift legde de schuld voor de slechte situatie van de kolonie onomwonden bij de Westindi­
sche Compagnie. In de ogen van Van der Donck had de WIC al vanaf het begin een verkeerd
beleid gevoerd, onder andere door meer aandacht te besteden aan haar eigen winst dan aan
's lands welvaren. 15
En de misstanden die door het beleid van de Compagnie waren veroor­
zaakt waren talrijk, zo meende Van der Donck. Zowel de fouten van de bewindhebbers in Am­
sterdam als die van Kieft werden breed uitgemeten. Ook Stuyvesant ontkwam niet aan de
scherpe pen van Van der Donck: Stuyvesant was 'ongelijck veel neerstiger en bitterder ghe-
weest om personele actiën teghen zijn ontschuldige vyanden op te soecken als zijn voorsaet
oyt gheweest is'. 1(
' Ook Stuyvesants manier van optreden in rechtszaken kon in Van der
Doncks ogen geen genade vinden: 'soo stelt hy 't noch dickwils sijn advijs schriftelijck, en dat
soo largo en ampel, dat het eenige sijde beslaet, en dan is sijn woort daer neffens: Monsieur,
dit is mijn advijs, soo yemant daer wat teghen heeft die spreeckt'. 17
Stuyvesants geschreven ad­
viezen waren dusdanig dat bijna niemand daar stankpede commentaar op kon geven, maar als
dat eens gebeurde, 'soo onbrandt sijne edele terstont in toorn, en maeckt sulcke ghevaerden,
dat het vervaerlijck is, jae schelt de Raden dickwils uyt voor dit en dat met leelijcke woorden,
die beter op de Vismarckt souden passen als inden Raedt'. 18
Van der Doncks persoonlijke animositeitjegens Stuyvesant zal in de keuze van zijn bewoor­
dingen wel een rol hebben gespeeld. In de andere documenten werd minder op de man ge­
speeld, maar was de Westindische Compagnie doelwit van de aanvallen. In soms weinig sub­
tiele bewoordingen werd het vermeend tirannieke bestuur van de Compagnie aan de kaak
gesteld. Het zal niet verwonderen dat het uiteindelijke doel van alle aanklachten was dat de
13 Algemeen Rijksarchief (hierna ARA), archief Staten-Generaal (hierna SG), loketkas WIC, inv. nr. 12654.30A 'Groot
Machtighe Hooghe en Mooghende Souveraijnen' (26 juli 1649); in vertaling in E.B. O'Callaghan en B. Fernow
(red.), Documents relative to the. colonial history of the state of New York (15 dln, Albany 1853-1883) (hierna DRCHNY) I-
258.
14 ARA, SG, loketkas WIC, inv. nr. 12564.30A 'Naerdere aenwijsinghe ende observatien' (26 juli 1649; DRCHNYY. 262-
270). Zie over de grensproblemen met de Engelsen uitgebreider J.Jacobs, 'The Hartford Treaty: a European perspective
on a New World conflict', De Halve Maen 68 (1995) 74-79.
15 Van der Donck, Vertoogh, 25.
16 Ibidem, 33.
17 Ibidem, 37. In de notulen van directeur-generaal en raden zijn de adviezen van Stuyvesant over het algemeen inderdaad
aanzienlijk uitgebreider en gedetailleerder dan die van anderen.
18 Van der Donck, Vertoogh, 37.
78