Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Op de grens van spel en overtreding
Afb. 1. Jan Steen, De dorfisbruüoft. Doek, 1653. Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam.
Het grensgebied van huwelijksspel en overtreding staat in dit artikel centraal. Ik beperk mij
tot het gewest Holland in de 16e en 17e eeuw en baseer me op de volgende bronnen: stede­
lijke keuren, ordonnanties van de Staten van Holland, classicale acta van Delfland en Schie-
land, synodale acta van Zuid-Holland, en tenslotte kerkenraadsnotulen en vonnisboeken van
Rotterdam en Delft. In deze bronnen zijn zowel wereldlijke wetgeving en kerkelijke regels
omtrent het schutten van de bruid te vinden, als gegevens over de vervolgingspraktijk van de
stedelijke overheid en de kerkenraad. In het navolgende zal ik eerst de regels bij de vroegmo­
derne huwelijkssluiting kort uiteenzetten. Daarna volgt een beschrijving van het schutten van
de bruid. Vervolgens bespreek ik de bezwaren van kerk en overheid tegen dit ritueel en de
maatregelen die deze autoriteiten namen. Tenslotte komt de vraag aan de orde in hoeverre
de door overheid en kerkenraad aangepakte gevallen geïnterpreteerd kunnen worden als
charivari (een rituele actie vanuit de gemeenschap ter bestraffing van afwijkend gedrag) of
slechts als uit de hand gelopen huwelijksspelen zonder symbolische betekenis. 3
3 De charivari, kwam tijdens de vroegmoderne periode voor in heel West-Europa: Pieter Spierenburg, De verbroken betovering
(Hilversum 1998); Peter Burke, Popular culture in early modern Europe (New York 1978); Chrisüna Klapisch-Zuber,
Woraeii, fam/h' and rittud in lienaiwance llafy (Chigago 1985).
64