Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Hoe een ambitieuze predikant te Smirna professor te Leiden werd
daer door in 't vaderlant te sijnen tijdt sal voortgeholpen werden, waertoe ick het mijne, als de
gelegentheit sigh op doet, geerne sal toebrenghen' (18.12.1701).
In 1702 heeft Cuper twee brieven geschreven die verloren zijn gegaan (3.5.1702 en
14.9.1702). Heyman reageert pas op diens volgende epistel van 13 januari 1703: hij heeft van
mei tot september een reis naar Constantinopel gemaakt, maar 'Ik hebbe nogh niet so veel
tijdt overig gehad, om mijne gedaane Constantinopelse reijs van het potloot in 't net te bren­
gen. Dogh dat ook op sijnen tijdt' (13.4.1703). Er was echter nog ander werk aan de winkel:
op verzoek van consul De Hochepied heeft Heyman een opstel geschreven over de nieuwe
joodse profeet Daniël Israël, een opvolger van Sabbatai Zevi. Dat stuk heeft de consul aan Cu­
per gestuurd (13.4.1703). 15
Ook academische nieuwtjes worden uitgewisseld. Heyman reageert positief op het bericht
dat de theoloog Salomon van Til (1643-1713) in 1702 tot hoogleraar in de godgeleerdheid te
Leiden was benoemd: 'Ik hebbe eene bijsondere agtinge voor Sijn Ew. werken, ende sal daar­
om de nieuwe door UWelEed. mij genoemt dat onlangs uijtgekoomen zijn, met nogh eenige
voorgaande van Amsterdam nu gaan ontbieden' (13.4.1703).
Dat kon een aanknopingspunt voor Heymans wetenschappelijke toekomst worden. Cuper
zal binnenkort weer één van hun gemeenschappelijke geleerde vrienden, zijne excellentie de
graaf van Flodroff, bezoeken: 16
Ende aldewijl de Heer professor van Til sijne Excellentie sal koomen besoeken, ende ick
dan daar mede sal zijn, sullen wij niet naelaten U Eerw. persoon, gaaven en bequaemheit
[...] aen dien geleerden man voor te draghen, ende te sien, off wij door deselve bij de H.H.
Curatoren van Leyden niet wat kunnen obtineren voor U Eerw., waer over [ik] in mijnen
brief van den 4. April laestleden geschreven heb aen de Heer Hochepied. (3.8.1703)
De volgende brieven staan in het teken van Cupers verlangen Heymans reisverslagen te ont­
vangen - het restant van de heenreis en de tocht naar Constantinopel. Heyman is echter te­
rughoudend: hij wil eerst de gevraagde catalogus van medailles en penningen afmaken. In
1704 schrijft Heyman zelfs voorrang te geven aan zijn studiën boven het uitwerken van zijn
reisverslagen. Hij neemt zich voor vrij te vragen voor een langdurige studiereis:
Ik hebbe nu 4 jaren in de Bedieninge van dese Smijrnasche Gemeente geweest, ende moet
daarin nu nogh een jaar volharden om daarvan ontslagen te konnen worden. Ik hebbe in
die tijd alle neerstigheijt aangewent, so veel het met de wankelende gesondheijt en cum ni-
mis lauto convictu Smijrnensium [met het al te uitbundige - en waarschijnlijk vooral: kostba­
re - sociale leven in Smirna] overeenquam, om nevens eenen gansch nieuwen ende also
swaaren arbeijt in mijne Bedieninge, mij ook te oeffenen in de Oostersche Talen, ende
15 Over de 'valse profeet' Daniël Israël is herhaaldelijk sprake in de brieven van Heyman en Cuper: 3.8/17.10.1703,
19.12.1705, 29.5/14.6 en 27.9.1706, 10.7.1708. Jacqucs Basnage heeft van brieven van De Hochepied en Heyman
aan Cuper gebruik gemaakt: Vervolg op Etavius Josephus; of algemeene historie der joodsche natie II (Amsterdam-Delft
1727) 1811-1813 (De Hochepied) en 1813-1815 (brief van Heyman aan Cuper d.d. Smirna 29.1.1707); vgl. Samberg,
De Hollandsche gereformeerde gemeente, 73 noot, 113 en 204 (Ds. Coenen); Jaap Meijer, Tussen Verstrooiing en Verlichting.
De historiografie der joden in Nederland. Eerste fase (Heemstede 1981) 36-43 (i.c. 42) en K Heeringa (red.), Bronnen lol
de geschiedenis van den Levantschen Handel II, 1661-1726 ('s-Gravenhage 1917) 156. Zie ook de Lettres de critique, 394-
399 (Cuper aan Basnage).
16 Heyman aan Cuper 13.4.1703; van de 'Graave van Floddorp' is ook sprake in de brief van Nicolaes Witsen aan Cuper
d.d. 8.3.1704: J.F. Gebhardjr., Het leven van Mr. Nicolaas Cornelisz. Witsen (1641-1717)11 (Utrecht 1882) 305.
93