Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Hoe een ambitieuze predikant te Smirna professor te Leiden werd
tectura navalisvan 1690 en zijn Noord en Oost Tartarije uit 1692 (tweede druk 1705). 3
Witsens
goede correspondentievriend Gisbert Cuper, burgemeester te Deventer, gedeputeerde te vel­
de namens de Raad van State en afgevaardigde naar de Staten-Generaal, had aan het bestaan
als bestuurder de voorkeur gegeven. Tot 1681 bekleedde hij een professoraat in de geschie­
denis en welsprekendheid aan het Athenaeum Illustre te Deventer. Cupers belangstelling
ging vooral uit naar de Oude en de Bijbelse geschiedenis. Als collectioneur had hij zich op de
oude numismatiek gestort. Hij publiceerde enkele verhandelingen op dat terrein. 1
Cuper on­
derhield een interessante briefwisseling, die hij zorgvuldig classificeerde en bewaarde. Het
overgrote deel ervan is ons overgeleverd. 5
Onder zijn correspondenten vinden we bijvoor­
beeld Jacques Basnage (1653-1723), de auteur van een geschiedenis van de joden, en A. Re-
land (1676-1718), professor in de Oosterse talen te Utrecht.
Ook de Leidse universiteit was een leerstoel in de Oosterse talen rijk. De Leidse academie,
in 1575 gesticht, was de tweede universiteit in de Nederlanden, na Leuven (gesticht in 1425).
Ze werd door prins Willem van Oranje in de Sleutelstad gevestigd als beloning voor de dap­
pere houding van de burgerij tijdens het beleg door de Spanjaarden in 1574. De bedoeling
ervan was in eerste instantie protestantse theologen op te leiden en tevens de studenten uit de
opstandige gewesten ervan te weerhouden aan de katholieke universiteit in het zuiden te
gaan studeren. De Leidse hogeschool kwam spoedig tot grote bloei. Geleerden van faam do­
ceerden er in de verschillende faculteiten en studenten stroomden in groten getale toe - ook
uit het buitenland.
In de late 17e eeuw kwam daarin een kentering die ook zijn weerslag had op de studie van
de Oosterse letteren. 6
Jacobus Gooi (of Golius, 1596-1667) had te Leiden vooral het Arabisch
beoefend; hij schrok overigens niet terug voor een toegevoegde leeropdracht in de wiskunde.
Na zijn dood lukte het aan de curatoren van de academie niet een geschikte opvolger te vin-
den. In 1680 werd Carolus Schaaf (1646-1729) benoemd als lector in het Hebreeuws en de an­
dere Oosterse talen; hij was vooral geïnteresseerd in het Syrisch. De studie van het Arabisch
3 P.J.A.N. Rietbergen, 'Witsen's world. Nicolaas Witsen (1641-1717) between the Dutch East India Company and the
republic of letters', Itinerario9 (1985) 121-134; Marion Peters, 'From the study of Nicolaes Witsen (1641-1717). His
life with books and manuscripts', Lias 21 (1994) 1-47; Pauline Lunsingh Scheurleer, 'Het Witsen album: zeventiende-eeuwse
Indiase portretten op bestelling', Bulletin van het Rijksmuseum 44 (1996) 167-250; I. Wladimiroff, 'Andries
Winius and Nicolaas Witsen, Tsar Peter's Dutch Connection' in: C. Horstmeier e.a. (red.), Around Peter the Great.
Three centuries of Russian-Dulrh relations (Groningen 1997) 5-23.
4 A.J. Veenendaal (red.), Het dagboek van Gisbert Cuper, gedeputeerde te velde, gehouden in de Zuidelijke Nederlanden in 1706
('s-Gravenhage 1950) Inleiding; idem, 'Bijdrage tot de iconographie van Gisbert Cuper en zijn vrouw', Jaarboek van
het Centraal Bureau voor Genealogie 8 (1954) 13-16; idem, 'Gisbert Cuper 1644-1716' in: Overijsselse portretten (Zwolle
1958) 79-94; Marion Peters, 'Nicolaes Witsen and Gisbert Cuper: two seventeenth-century Dutch burgomasters and
their Gordian knot', Lias 16 (1989) 111-150; J.W. Drijvers, 'Deez tekende en schreef niets anders dan hij zag. Cornelis
de Bruijn, Nicolaes Witsen en Gysbert Cuper' in: Helecn Sancisi-Weerdenburg (red.), Persepolis en Pasargadae in
wisselend perspectief (Leiden 1989) 63-80; idem, 'Cornelis de Bruijn and Gisbert Cuper. A skilled artist and a learned
discussion' in: Heieen Sancisi-Weerdenburg en J.W. Drijvers (red.), Through traveller's eyes (Leiden 1991) 89-107; J.W.
Drijvers, J. de Hond en Heieen Sancisi-Weerdenburg (red.), 'Ik hadde de nieusgierigheid. 'De reizen door het Nabije Oosten
van Cornelis ,1e Bruijn (ca. 1652-1727) (Leiden 1997); PJ.A.N. Rietbergen, 'CC. Rumpf, G. Cuper and cultural relations
between Sweden and the Dutch Republic during the last quarter of the 17"' century' in: J.Ph.S. Lemmink en
J.S.A.M. van Koningsbrugge (red.), Baltic Affairs. Relations between the Netherlands and Norlh-Eastern Europe 1500-1800
(Nijmegen 1990) 315-342.
5 Koninklijke Bibliotheek (hierna KB), Handschriften; Algemeen Rijksarchief, Eerste Afdeling (hierna ARA), collectie
Cuperus. Zie ook:. Lettres de critique, de litterature, d'histoire etc. ecrites a divers savans de l'Europe, parfeu Monsieur Gisbert
Cuper, publiees sur les originaux par Monsieur deB[=].de Beyer] (Amsterdam 1743).
6 W.Th.M. Frijhoff, La sociélé néerlandaise et ses gradués, 1575-1814 (Amsterdam 1981).
88