JBC 12.pdf - De Koninklijke Hollandsche Maatschappij der ...

Maatstaven
Studies in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten geven aan dat verschillende
oorzaken hieraan ten grondslag kunnen liggen: een gebrek aan persoonlijke ervaring
met het verouderingsproces (wat je jongeren natuurlijk niet kwalijk kunt nemen) en
het fenomeen dat mensen van jongere of middelbare leeftijd ouderen identificeren met
een negatieve toekomst (intrapsychische representatie). Dat leidt er tevens toe dat de
aspiraties van ouderen worden genegeerd dan wel vervangen door de zienswijze van
jongeren 7/8 . Met andere woorden: ouderen worden
In Nederland worden jaarlijks zo’n
200.000 ouderen mishandeld.
Daarvan werden in 2010
885 gevallen aangemeld bij de
Steunpunten Huiselijk Geweld.
gemeten naar de maatstaven van jongeren. Dit
blijkt ook uit analyses vanuit de intergenerationele
sociolinguïstiek waaruit blijkt dat jongeren het
communiceren met ouderen moeizaam vinden
en een vorm van accommodatie missen in het
gesprek 9/10 . Overigens wordt deze ervaring gedeeld
door ouderen die het communiceren met jongeren
ook moeilijk vinden.
Ouderen zelf staan ambivalent tegenover de bestaande stereotypen over ‘oud zijn’. Vaak
hoor je een oudere zeggen “maar ik ben niet oud, zij zijn oud en dat is pas oud”, het
ontkennen van leeftijd is alomtegenwoordig en ‘oud’ wordt ook door ouderen zelf als
een negatief label, een ongewenste categorie gebruikt 11/12/13 . Ouderen zetten zichzelf
liever neer als ‘actieve oudere’ en niet als ‘oud’. Een kwalitatieve studie naar ervaringen
met leeftijdsdiscriminatie van ouderen geeft aan dat met name impliciete ageism wordt
ervaren. De stereotypen die daarin naar voren komen worden door sommige ouderen zelf
weerlegd middels een psychologisch proces, zoals dat dan genoemd wordt, van afwijzing
van de eigen groep, “daar hoor ik niet bij”, en vormen van zelf-stereotypering, “zo ben
ik niet maar de ander”.
Oorsprong
Een recent onderzoek van Bodner 8 naar de sociale en psychologische oorspong van
ageism maakt duidelijk dat ouderen zelf ook leeftijdsdiscriminerend kunnen optreden
en dat dit vooral samenhangt met een negatieve sociale identiteit. Hoewel de huidige
en de aankomende generatie ouderen algemeen gezien worden als een andere groep
ouderen, worden ook zij voortdurend geassocieerd met negatieve noties zoals de kosten
van het pensioenstelsel, de achteruitgang van onze sociale zekerheid en de sociale
kosten die samengaan met hun pensionering. Ouderen worden veelal gezien als kosten,
en zelden geassocieerd met baten. Veelal omdat baten voornamelijk berekend worden
aan de hand van productiviteit en functionaliteit in financiële zin. Ouderen worden
vaak opgeroepen effectiever en productiever te worden 14/15 . In de logica van de markt
staan ouderen echter meestal aan de verkeerde kant van de balans. Het is juist de logica
van de markt die doordringt in de Nederlandse gezondheidszorg en met deze inmenging
ook de assumpties die daaraan ten grondslag liggen. De omgevingsrisicofactor ageism
ligt daarmee intrinsiek in onze maatschappij en de zorg. Voor deze risicofactor zijn wij
allen verantwoordelijk en deze is (deels) een uiting van hoe wij met elkaar omgaan.
38