JBC 12.pdf - De Koninklijke Hollandsche Maatschappij der ...

gevoeligheid voor signalen van mishandeling, waarbij de vraag is of de zorgprofessionals
hier alleen verantwoordelijk voor zijn. Ervan uitgaande dat de organisatie van de
zorg inderdaad een afspiegeling is van onze samenleving, creëren we een omgeving
en een systeem waar het maatschappelijke probleem gereflecteerd wordt in de zorg.
Zorgprofessionals zijn net als u en ik en ontkomen
Ouderenmishandeling als
fenomeen vertoont parallellen
met kinderenmishandeling. Het
zogenoemde granny battering
syndrome doet heel erg denken aan
het child battering syndrome.
niet aan de onbewuste manier waarop wij naar
ouderen kijken en de wijze waarop wij met
hen omgaan. Illustratie 5 vat dit ecologische
model samen. Zorgprofessionals die in nauw
contact komen met ouderen weerspiegelen de
maatschappij, blijkt ook uit wetenschappelijk
onderzoek. Zij zien de omstandigheden van
hun ‘cliënten’ als pessimistisch in en als
onveranderbaar. Tevens zien deze professionals
het oud-zijn als een tijd van wanhoop, futiliteit
en afhankelijkheid. Dat is allemaal aangetoond in onderzoek. Daarbij worden ouderen
gezien als passief en incompetent en juist als ze dit niet zijn en dus actief en competent,
werden ze ervaren als overlast en neergezet als zeurende ouderen 7/10/19/21.
Verwachting
Wat gebeurt er met het beeld van de oudere, met de veranderde verwachting binnen de
gezondheidszorg over de patiënt die van passief actief moet worden? Er wordt verwacht
dat zij zal passen binnen het ideaal van de consumerende patiënt die bewust keuzes kan
maken. Patiënten moeten actief worden, maar anderzijds weten we dat veel stereotypen
juist een verwachting van passiviteit oproepen en als dit niet het geval is, zij stereotypen
versterken waaraan de maatschappij en ook zorgprofessionals onbewust hechten.
Bovendien maakt het werken in categorieën en indicaties het nog moeilijker het
proces van stereotypering tegen te gaan. Uit sociaalpsychologisch onderzoek is immers
gebleken dat negatieve stereotypering eigenlijk alleen maar weerlegd kan worden door
een soort individuele erkenning van het individu en tegelijkertijd een bijstelling van
het groepsbeeld 22/23.
Consequenties
Als ik de consequenties voor de verschillende risicofactoren voor ouderenmishandeling
in kaart breng, blijken er een aantal die eerder negatief dan positief beïnvloed worden.
Zo kunnen eenzaamheid en gevoelens van sociaal isolement versterkt worden,
doordat ouderen te weinig het gevoel hebben dat ze een volwaardige plek innemen
in de maatschappij. Met de nadruk op zelfredzaamheid, eigen aansprakelijkheid
en verantwoordelijkheid zullen kwetsbare groepen, waaronder die met een broze
gezondheid en van een lagere socio-economische klasse, zich eerder incompetent
voelen dan vergelijkbare niet-kwetsbare groepen. Daarnaast krijgt het individu door de
focus op efficiëntie en effectiviteit, en daarmee op categorieën in plaats van individuen,
steeds minder de ruimte ondanks een toegenomen keuzevrijheid. Die keuzes moeten
40