Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1986 nr 3

18 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '86
De 'commercie
inde
houdgreep
Het ziekenhuis als supermarkt. Rinus [onçsma beschreef in het
vorige nummer van dit tijdschrift een aantal toepassingen van het
marktmechanisme in de gezondheidszorg.
Gerard Goudriaan nam met groeiende belangstelling kennis van
Jongsma's ideeën over klantenbinding. Hijziet erin volop
mogelijkheden voor patiënten om nu eindelijk hun wensen ingewilligd
te krijgen.
Maar het blijft oppassen geblazen ...
Gerard Goudriaan, medewerker Harmonisatieraad Welzijnsbeleid.
Mensen die al wat langer in de gezondheidszorg
meelopen, reageren
vaak ietwat meewarig als ze weer met
een nieuwe trend geconfronteerd worden.
Het najagen van trends wordt
door hen vergeleken met de eenzame
woestijnloper, die van de ene fata
morgana naar de andere snelt of met
een kudde schapen, die na de leeggevreten
grazige weide naarstig op zoek
is naar een andere sappige graasplaats.
In de gezondheidszorg doet de
hele kudde zich momenteel tegoed aan
het lekkers dat onder noemers als
"commercialisering", "marktgerichte
benadering"", "introductie van het
concurrentieprincipe", "invoering
van het HMO-concept" opgediend
wordt.
De discussie over, wat ik maar zal
noemen, invoering van financiële
prikkels in de gezondheidszorg is duidelijk
geïntensiveerd en de afgelopen
jaren ook in de beleidssfeer getrokken.
Ik wijs hierbij op de Nota 2000,waarin
aangekondigd wordt dat experimenten
in de richting van een Health
Maintenance Organization (HMO)
zullen worden gestimuleerd. Daarnaast
heeft de nieuwe staatssecretaris
voor de Volksgezondheid, Dees, ook
een balletje opgegooid. Hij installeerde
onlangs de Commissie Structuur
en Functioneren van de gezondheidszorg,
onder leiding van ex-Phi-
lips topman Dekker. Deze commissie
moet advies uitbrengen over 1.2 miljard
aan bezuinigingen in de gezondheidszorg
in de komende vier jaar. In
zijn toespraak bij de installatie van de
Commissie Dekker schetste Dees als
belangrijke taak voor de commissie,'
het doen van voorstellen om een meer
evenwichtige verhouding tussen overheidsregulering
en marktwerking in
de gezondheidszorg tot stand te brengen.
In de polemiek, die nu rond de invoering
van financiële prikkels plaatsvindt,
staan voor- en tegenstanders
lijnrecht tegenover elkaar. Voorstanders
wijzen meestal op twee punten
die voor hen essentieel zijn: efficiëntie
en kwaliteit. Volgens hen werkt de
marktbenadering efficiëntie in de
hand, waardoor de kosten van de gezondheidszorg
zo laag mogelijk worden
gehouden. Bovendien wordt de
kwaliteit van zorg op deze manier het
beste gegarandeerd. Tegenstanders
echter wijzen op de grote nadelen van
deze commercieel getinte benadering
in de gezondheidszorg. Er wordt een
markt gecreëerd, waar het recht van
de sterkste overheerst en waar het solidariteitsprincipe,
dat ieder bij ziekte
recht geeft op dezelfde behandeling, in
de grond wordt geboord. Men vreest
een tweedeling in de gezondheidszorg.
Aan de ene kant zullen bloeiende commerciële
voorzieningen rijke en jonge
patiënten optimaal verzorgen, terwijl
aan de andere kant de niet-draagkrachtige,
de medisch niet interessante
patiënten in tweederangs instellingen
terecht zullen komen. Deze patiënten
zullen pap krijgen van laagbetaald
en weinig gemotiveerd personeel
en drooggehouden worden. Tegenstanders
vrezen ook het verschijnsel
van patiëntendumping: financieel niet
aantrekkelijke patiënten krijgen geen
hulp, voordat ze betaald hebben.
Jongsma Op het middenveld
In de discussie kunnen verschillende
posities ingenomen worden, variërend
van uitgesproken voor (enkele
leden van de commissie Dekker, bijvoorbeeld
van Praag) tot uitgesproken
tegen (zoals een ander lid, bijvoorbeeld
waarnemend voorzitter van de
commissie, Dunning). Evenals in het
hedendaagse voetbal speelt de strijd
zich echter vooral af op het middenveld.
Hier bevindt zich een grote groep
(ook vanuit de linkerzijde) die een
middenpositie inneemt. Zij putten uit
het gedachtengoed van meer concurrentie
en meer marktgerichtheid een
aantal elementen en passen deze toe op
de Nederlandse situatie.
Een dergelijke positie wordt onder andere
door Rinus Jongsma ingenomen.
In het vorige nummer van dit tijdschrift
wierp hij zich op als een voorstander
van marketing-principes in de
intramurale gezondheidszorg. Hij
doelde daarmee.op "systematisch onderzoek
van de omgeving van het ziekenhuis,
verwijzersgedrag, onderzoek
van de redenen waarom consumenten
wel kiezen voor het ene en niet voor het
andere ziekenhuis... Het ziekenhuis
kan zich juist door zo'n beleid te voeren
onderscheiden van andere instellingen:
het positioneert zich op de
markt".' Volgens Jongsma zorgt dit
systeem van open concurrentie ervoor
dat de hele organisatie prikkels ontvangt
om de cliënt zo goed mogelijk
van dienst te zijn: "het ziekenhuis wil
zijn klanten graag houden". Onwillekeurig
roept Jongsma's pleidooi eer
beeld van kortgeknipte, dynamische
jongemannen, en een enkele jongedame
op, die hun op de HEAO verworven
public relations kennis toepasbaal
(en profijtelijk) achten voor de gezondheidszorg.Ook
in Jongsma's pleidooi
lijkt het belang van het zieken
huis (klantenbinding door profilering
toch voorop te staan, en speelt het pa.
tiëntenbelang een daaraan onderge·
schikte rol. Er.ontbreeekt een strategi
sche onderbouwing van Jongsma':
verhaal. En dat is zwak, want zo kal
hij een speelbal worden van die krach
ten, die niet vies zijn van een gecom
mercialiseerde gezondheidszorg
waarin het belang van de patiënt al
modieus trekkertje ingezet wordt.