Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1986 nr 3

I
!.
!
i
t Ii.
26 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '86
Al snel merkte ik dat die wensen slecht te rijmen waren met
een Vrouwenstudies-haan. Bepaald onvoorbereid was ik
op de mannenwereld waarin ik terecht kwam. Pas nadat ik
hier een poos werkte merkte ik hoe "verwend ik wat dat
betreft geweest was in mijn andere banen: zowel bij de
afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD als bij het
Aletta Jacobshuis werken voornamelijk vrouwen als arts
en verpleegkundige - weliswaar in beide gevallen met een
man als leidinggevend arts. Toch bepaalt een zo groot
aantal vrouwen de sfeer op het werk en vooral de
vergadercultuur op een manier die ik mij niet had
gerealiseerd. Misschien speelde in mijn wat naïeve
opstelling ten aanzien van deze baan in het begin ook mijn
persoonlijke achtergrond mee: door de vroege dood van
mijn vader ben ik opgegroeid in een vrouwengezin met een
sterk geïdealiseerd manbeeld. Dat ideale manbeeld heeft
de afgelopen jaren wel wat deuken en krassen opgelopen!
Zo niet
Ik kwam hier terecht bij een vakgroep waar ik wat betreft
mijn vervolgopleiding niet direct thuis hoorde: ik ben geen
huisarts, maar jeugdarts. Ik kwam in een omgeving waar
nauwelijks vrouwelijke artsen werkten: niet één in het
Basiscurriculum, niet één op de Onderzoeksafdeling en
slechts twee bij de Beroepsopleiding
Huisartsgeneeskunde, waarvan er één een jaar later alweer
vertrok.
Ik ging een vak doceren dat niet bestond: dit was de
eerste Vrouwenstudiesplaats aan een medische faculteit in
ons land. Er was geen duidelijk omschreven leeropdracht,
er waren geen leerboeken, en van het emancipatieniveau
van de studenten wisten we ook niet veel. Wel kwam er een
steungroep voor Kathy Davis en mij, bestaande uit 3
stafmedewerksters en de beide studenten die het project
hadden aangezwengeld. Het enige dat vast lag, was dat er
veel kritiek was van de vrouwenbeweging op de manier
waarop vrouwen door dokters behandeld werden en dat
hiervan iets dóór moest gaan klinken in de medische
opleiding.
Het probleem was dat we voornamelijk wisten hoe het
niet moest: vrouwen moesten niet betutteld worden, niet
volgestopt met valium en bij voorkeur niet verkracht in de
spreekkamer. Hoe het wel moest was de vraag: we hadden
het pessarium occlusivum van zolder gehaald, de yoghurt
kuur uitgevonden en daar vervolgens nog de knoflookteen
aan toegevoegd, maar dat was het wel zo'n beetje. Geen
stevige basis om je onderwijs op te bouwen!
De colleges die ik gaf, vielen dan ook niet allemaal in
goede aarde. Medische studenten kunnen voortdurende
kritiek op artsen niet aan. Zij zijn zelf nog vol goede
bedoelingen, en kunnen en willen zich niet herkennen in
die sexistische, vrouwonderdrukkende dokters die ik
beschreef. Ze willen weten hoe je wèl goed met vrouwelijke
patiënten omgaat, en zijn niet geïnteresseerd in
feministische maatschappij analyses. Soms reageerden ze
ronduit vijandig, zoals die keer toen ik dia's van
sexistische geneesmiddelenreclames liet zien.
Ik voelde me onzeker en bedreigd. Omdat ik zelf nog
onvoldoende boven de stof stond, was ik vrij verkrampt in
de presentatie. Ik was heel duidelijk bezig een boodschap
over te brengen, en studenten reageren daar geprikkeld op.
Ik kreeg ook - heel begrijpelijk - weinig steun van
vrouwelijke studenten tijdens de colleges. Je maakt je niet
populair door een docent die zo'n controversieel
onderwerp behandelt, bij te vallen. Wel kwamen na afloop'
van het college wel eens studenten bij me om te zeggen dat
ze er blij mee waren dat er zoiets als Vrouwenstudies was,
wat ik erg steunend vond. De reacties van zowel
mannelijke als vrouwelijke studenten op het
keuzeonderwijs waren vaak enthousiast en bemoedigend.
Positie Vrouwenstudies
Hoe stond het met de positie van Vrouwenstudies binnen
de faculteit?
. Het faculteitsbureau leek ons geen erg warm hart toe te
dragen. Het kostte Kathy en mij 2 jaar geleden de nodige
moeite om een hoofdstukje over Vrouwenstudies in de
Studiegids van '84/85 opgenomen te krijgen. Tussen de
vakgroepen en het reguliere onderwijs mochten we
natuurlijk niet; we kregen een plekje achterin tussen de
studiezalen en het postacademisch onderwijs. Maar toch:
een hele bladzijde, en we werden vermeld in de
inhoudsopgave, dus hoorde je mij niet mopperen. Deze
zomer gaf ik, vóór het ter perse gaan van de nieuwe
studiegids enkele wijzigingen door. Ik deed dit op grond
van de tekst uit '84, want de gids van vorig jaar had ik niet
gekregen. Groot was mijn verbazing toen bleek dat
Vrouwenstudies in de gids van '85 helemaal niet vermeld
stond - zonder enige opgaaf van reden - en ook in de jongste
gids is niets over Vrouwenstudies opgenomen.
Over de relatie met het Faculteitsbestuur kan ik kort
zijn: Kathy Davis en ik zijn in December '84 één keer op
audiëntie geweest bij het Bestuur om te pleiten voor een
structurele plek voor Vrouwenstudies in de geherprofileerde
faculteit. Dit bezoek kan het beste
omschreven worden als een tragikomische éénakter voor
twee dames en heel veel heren. Het Bestuur vroeg ons
enkele malen of onze respectievelijke hoogleraren van
Huisartsgeneeskunde en Gedragswetenschappen het wel
goed vonden dat we bij ze op bezoek waren. De leden van
het Faculteitsbestuur wisten kennelijk niet wat ze met ons
aanmoesten en ze leken niet bereid zich daar langer dan 5
minuten het hoofd over te breken. Het Faculteitsbestuur
heeft systematisch en stelselmatig de
verantwoordelijkheid voor Vrouwenstudies
teruggeschoven naar de beide "gastheer"vakgroepen:
Huisartsgeneeskunde en Gedragswetenschappen.
Onterecht, want deze vakgroepen hadden niet om ons
gevráágd. Het was alleen aan het initiatief van de drie
stafmedewerksters te danken dat Kathy.... en ik daar waren
ondergebracht. De beide vakgroepen zijn binnen deze
medische faculteit zwakke broeders, die moeite hebben het
eigen hoofd boven water te houden. Het kwam hen politiek
gezien dan ook niet goed uit zich sterk te maken voor een
nog veel zwakkere zuster als Vrouwenstudies. Een
begrijpelijke strategie, hoewel een andere politieke keuze
óók denkbaaar geweest zou zijn.
Mannenwereld
Ik heb eerder gezegd dat ik in een mannenwereld terecht
was gekomen. Ik wil proberen uit te leggen wat dat voor
een vrouw betekent. Het betekent bijvoorbeeld dat het mij
pijnlijk raakte toen één van de sprekers op het
afscheidssymposium van een huisarts het uitsluitend had
over de mannen in de huisartsenberoepsopleiding.
Vrouwen werden domweg niet genoemd. Het betekent dat
ik mij erger, iedere keer opnieuw, als er gesproken wordt
over de "bemanning" van het Basiscurriculum.
Ik was dan ook heel verheugd toen ik in het Sociaal
Jaarverslag van de VU las dat deze Universiteit op
aandrang van de Emancipatiecommissie besloten heeft
vanaf 1 januari 1986 een stimuleringsbeleid te voeren om
het aantal vrouwelijke personeelsleden te vergroten.
"Beter laat dan nooit", zou je zeggen, als je niet wist hoe
gevoelig dit punt hier ligt. Een klein aantal van de hier
aanwezige vakgroepsleden zal zich de discussie binnen dit
Instituut hierover in mei vorig jaar nog herinneren.
Aanleiding was het aannemen van twee vrouwelijke
huisartsen in het Basiscurriculum (de eerste sinds jaren!).
De aanstelling van twee vrouwen leidde tot vragen op de
vakgroepsvergadering en tot de volgende opmerking (ik
citeer de notulen van de vakgroepsvergadering van 25