Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1986 nr 3

6 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '86
Nota 2000
Het jaar 2000zal een mooi jaar zijn. Het aantal hartinfarctpatiënten zal
lager zijn dan in 1986.We openen een omgekeerde luchtbrug voor
vaatlijdende Chinezen en Oost-Duitsers. Ook niet-boeren zullen in de
verpleging werken en ieder, die kanker krijgt, kan bestraald worden.
Het jaar 2000was tot voor kort nog uitsluitend interessant voor
kaartlezers, waarzeggers en andere fantasten. Onder de
verantwoordelijkheid van Van der Reijden hebben nu ook de
beleidsmakers van volksgezondheid zich op dit jaartal gestort.
Erik Heijdelberg en Frits Muller spreken hun waardering uit voor de
brede opzet van de nota 2000.Zijsignaleren echter ook grote
onduidelijkheden en regelrechte fouten in de koppeling tussen analyse
en beleid.
ErUc Heijdelberg, andragoog
Frlts Muller, arts
Beide zijn werkzaam als adviseur maatschappelijke gezondheidszorg.
Dit voorjaar verscheen, nog net onder
verantwoordelijkheid van staatssecretaris
van der Reyden, de Nota 2000
"over de ontwikkeling van gezondheidsbeleid:
feiten, beschouwingen en
beleidsvoornemens". De Nota is een
aanzet voor een inhoudelijk volksgezondheidsbeleid
en sluit aan bij afspraken
binnen de wereldgezondheidsorganisatie
WHO,dat alle lidstaten
zullen aangeven hoe men aan het
WHO-doel "Health for All by the year
2000" denkt te voldoen.
Het lijvige werkstuk, bijna vierhonderd
pagina's tekst, tabellen en modellen
verdient om meer dan één reden
aandacht en bespreking. Wekunnen er
niet omheen lovende woorden te spreken
over het initiatief tot de Nota en de
brede opzet ervan. Het gehanteerde
model en het verband tussen analyse
en concreet beleid vertonen daarentegen
zulke grote onduidelijkheden en
ook regelrechte fouten dat de vrees
voor de zoveelste beleidsmatige blindganger
niet ongegrond lijkt.
Afnemende meeropbrengst
Met de Nota 2000is geprobeerd de verschillende
zorginhoudelijke aspecten
van het volksgezondheidsbeleid op
één lijn te brengen. Een analyse van de
Ahealth
Odyssey?
gezondheidstoestand van de bevolking
en daarin te onderkennen trends
en ontwikkelingen vormt hiervoor de
basis.
Centraal in de nota is de constatering
dat het na-oorlogse volksgezondheidsbeleid
te veel op de zorgvoorzieningen
is gericht. Er is te weinig uitgegaan
van een brede visie op gezondheid
en achterliggende factoren, de
nota 2000 spreekt van "determinanten",
die de volksgezondheid bepalen.
Het beleid gericht op voorzieningen
wordt geconfronteerd met een "afnemende
meeropbrengst" van nieuwe
technologie en voorzieningen in samenhang
met een te sterke groei van
de kosten.
De nota 2000 zoekt aansluiting bij
een gezondheidsmodel dat onder invloed
van de Canadese minister voor
volksgezondheid Marc Lalonde, ontwikkeld
en toegepast werd. Kernpunten
van het gepresenteerde, iets aangepaste,
model zijn vier factoren die de
gezondheidstoestand van een bevolking
beïnvloeden. Dat zijn achtereenvolgens
biologische/erfelijke factoren,
fysieke omgeving, maatschappelijke
omgeving en leefwijzen.
Volgens de nota 2000 moet een
breed "gezondheidsbevorderend" beleid
afgestemd zijn op een analyse van
deze vier factoren, die gezamenlijk de
gezondheidstoestand "determineren".
Dit beleid moet zich met name richten
op bescherming en preventie en daartoe
samenwerking zoeken met andere
sectoren (en ministeries) zoals economie,
milieu etc. teneinde tot "facet-beleid"
te komen. In aansluiting op de
gesignaleerde en te beïnvloeden gezondheidstoestand
van de bevolking
moet het gezondheidszorg systeem
worden gezien. Een systeem dat in
haar middelenvoorziening (personeel,
gebouwen, programma's) zonauw mogelijk
moet aansluiten bij de, wetenschappelijk
vastgestelde, vraag van de
bevolking. Dat is, zeer beknopt, de
hoofdlijn van de Nota 2000,waarbij de
schematische weergave van het model
(zie afbeelding) fungeert als inhoudsopgave
en rode draad van de nota.
Een lijn die bewondering afdwingt
door de moedige ommezwaai van een
sterk op de aanbodzijde gericht voorzieningenbeleid
naar een oriëntatie op
de vraagkant en de ontwikkelingen
daarin. Daarmee geeft de nota een interessante
inhoudelijke basis aan eerdere
sterk op structuur en organisatie
gerichte nota's als Structuurnota,
Nota Basisgezondheidsdiensten en
Schets Eerstelijnszorg.
De nota 2000,en dat is haar grootste
verdienste, geeft voor deze inhoudelijke
basis een buitengewoon gedetailleerde
beschrijving van de gezondheidstoestand
naar ziektecategorie,
naar leeftijdsgroep en wat betreft specifieke
gebieden als alcohol en gehandicapten.
Wat ons nog;"el van het hart
moet is dat de nota slordig geredigeerd
is. Er zijn veel overlappingen en verschillende
stijlen, begrippen worden
soms niet, soms onduidelijk of met
verschillende inhoud omschreven.
Trends in de gezondheidstoestand
De nota 2000doet een aantal voorspellingen
over het morbiditeitspatroon,
de mortaliteit en de behoefte aan voorzieningen
in het jaar 2000. Daarbij
springt de verwachte vergrijzing van
de bevolking in het oog. Dit zal er toe
leiden dat in het jaar 20002,3 miljoen
mensen (15%)ouder dan 65zijn, waarvan
circa 250.000 mensen ouder dan
85. Ten aanzien van de incidentie van
kanker leidt deze vergrijzing bijvoorbeeld
tot de voorspelling dat deze van
1980-2000jaarlijks met 4 à 5% zal toenemen
doordat de kans om aan kanker
te sterven in de snelgroeiende bevolkingsgroep
boven de zestig het grootst
is.
Dergelijke scenario's, gebaseerd op
demografische ontwikkelingen en gesignaleerde
trends in voorkomen en
behandelingsmethoden van ziekten,
vormen het hoofdbestanddeel van de
nota.